Tranh lụa mở rộng biên độ của hội họa Việt

Từ lụa, hội họa Việt đương đại tìm thấy biên độ sáng tạo mới giàu cảm xúc.

Hội họa và thiết kế cùng định nghĩa lại cái đẹp

Tranh lụa - chất liệu từng gắn liền với vẻ đẹp thanh khiết, tinh tế và cổ điển đang trở lại đầy mới mẻ trong dòng chảy mỹ thuật Việt. Với triển lãm “Lụa là” diễn ra từ ngày 30/10 - 11/12 tại Thái Công Art Gallery (TPHCM), họa sĩ Bùi Tiến Tuấn cùng nhà thiết kế Quách Thái Công tạo nên một không gian đối thoại đặc biệt giữa truyền thống và đương đại, giữa hội họa và nghệ thuật sắp đặt. Ở đó, lụa không chỉ là chất liệu của hội họa, mà còn là biểu tượng của sự mềm mại, biến hóa, phản chiếu tâm thức nghệ thuật Việt.

Bùi Tiến Tuấn không còn là xa lạ trong giới mỹ thuật Việt đương đại. Tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật TPHCM, anh khởi đầu bằng hội họa sơn dầu nhưng sớm tìm thấy tiếng nói riêng qua chất liệu lụa đòi hỏi sự tinh tế, kiên nhẫn và kiểm soát cảm xúc đến từng nhát cọ. Trong tay anh, lụa không còn là tấm nền mỏng manh của quá khứ, mà trở thành một sinh thể sống động.

Tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn từng gây chú ý bởi cách anh kết hợp yếu tố tạo hình hiện đại với ngôn ngữ truyền thống. Những dáng hình phụ nữ đôi khi chỉ là đường cong lướt qua, đôi khi là gương mặt phảng phất như những “ẩn dụ về sự sống”. Với anh, hội họa là cuộc đối thoại giữa vật chất và tinh thần. Mỗi lớp màu trên lụa là một lần tiết chế, một lần buông bỏ, để cuối cùng chỉ còn lại tinh chất của ánh sáng và tâm hồn.

Nếu Bùi Tiến Tuấn mang đến cho lụa hơi thở của hiện đại, thì nhà thiết kế Quách Thái Công lại giúp lụa bước ra khỏi khung tranh, hòa vào đời sống. Việc anh đảm nhận vai trò giám tuyển cho triển lãm “Lụa là” là một hiện tượng hiếm trong mỹ thuật Việt.

Không gian của Thái Công Art Gallery không bày biện theo lối truyền thống. Tranh không treo thành hàng, mà được đặt trong mạch ánh sáng, vật liệu và nội thất. Ánh sáng không chiếu thẳng, mà lan tỏa dịu dàng, vừa đủ để người xem cảm nhận độ mỏng của lụa, độ sâu của màu, và cả khoảng im lặng giữa những đường nét.

“Tôi xem việc giám tuyển triển lãm như thiết kế một ngôi nhà cho nghệ thuật. Tranh không chỉ để ngắm, mà để sống cùng. Khi ánh sáng, chất liệu và cảm xúc gặp nhau, nghệ thuật sẽ trở nên gần gũi hơn, thật hơn”, nhà thiết kế Thái Công cho hay.

Cách tiếp cận ấy cho thấy sự thay đổi trong tư duy thưởng thức nghệ thuật, không còn tách biệt giữa “nghệ thuật để trưng bày” và “nghệ thuật để sống”. Khi nhà thiết kế giữ vai trò giám tuyển, mỹ thuật không chỉ được xem, mà còn được cảm nhận bằng toàn bộ giác quan.

Tranh lụa Việt làm mới mình từ truyền thống

Triển lãm “Lụa là” không chỉ đơn thuần là trưng bày tranh. Đó là một trải nghiệm thẩm mỹ khi nghệ thuật hội họa giao thoa với nghệ thuật thiết kế, sắp đặt. Lụa trong bối cảnh ấy, trở thành biểu tượng cho sự mềm mại của văn hóa Việt, đồng thời là chất xúc tác cho những tư duy sáng tạo mới.

Ở đây, yếu tố truyền thống không bị lặp lại hay hoài niệm, mà được tái sinh trong tinh thần đương đại. Lụa không còn giới hạn trong đường nét Á Đông cổ điển, mà trở thành chất liệu của ánh sáng, của chuyển động và cảm xúc ẩn hiện. Cũng vì thế, “Lụa là” vừa gợi sự thân thuộc, vừa khiến người xem phải suy ngẫm về cách nghệ thuật Việt Nam tự mở rộng mình ra thế giới.

Trong con mắt của giới chuyên môn, triển lãm khẳng định ngôn ngữ hội họa Việt không ngừng tiến hóa, và chất liệu truyền thống hoàn toàn có thể tồn tại trong mỹ thuật đương đại không như một kỷ niệm, mà như một nguồn năng lượng mới. Đặc biệt, khi những bức tranh lụa truyền thống được đặt giữa nội thất mang phong cách châu Âu nhưng không hề lạc điệu. Ngược lại, chúng tạo nên đối thoại giữa Đông và Tây để trở thành chất liệu của thẩm mỹ toàn cầu.

Sự kết hợp này cho thấy nghệ thuật Việt đang tìm được ngôn ngữ hội nhập riêng, không bằng cách sao chép phương Tây, mà bằng việc làm mới chính mình. Lụa, với sự trong trẻo và uyển chuyển vốn có, là minh chứng cho tinh thần ấy, một chất liệu mềm mại nhưng bền bỉ, một biểu tượng văn hóa không ngừng tái sinh.

Sự kết hợp giữa mỹ thuật và thiết kế, sắp đặt không phải là “màn bắt tay nghệ thuật”, mà là một cuộc cộng hưởng về cảm xúc và triết lý thẩm mỹ - nơi cái đẹp được hiểu như một dòng chảy xuyên qua mọi ranh giới.

Trong những năm gần đây, mỹ thuật Việt chứng kiến sự trở lại mạnh mẽ của các chất liệu cổ điển: sơn mài, lụa, gốm... Nhưng điều đáng chú ý hơn là cách các nghệ sĩ tìm cách đối thoại với truyền thống bằng ngôn ngữ hiện đại.

“Lụa là” không chỉ là một triển lãm, mà là một thông điệp, nghệ thuật Việt hoàn toàn có thể đổi mới từ trong cội nguồn của mình. “Tôi tin nghệ thuật chỉ thật sự sống khi nó chạm được vào con người hôm nay, khi người xem nhìn thấy mình trong đó”, họa sĩ Bùi Tiến Tuấn cho biết.

Ở một góc nhìn khác, giám tuyển Quách Thái Công cho rằng: “Cái đẹp không chỉ nằm trên tường, nó phải lan tỏa ra cả không gian sống. Tôi muốn công chúng cảm nhận tranh lụa như một phần của cuộc sống, không xa cách, không thiêng liêng quá mức, mà gần gũi, tinh tế”.

Triển lãm “Lụa là” không chỉ gợi nhắc về vẻ đẹp nữ tính, tinh tế của lụa Việt, mà còn mở ra một hướng đi mới cho hội họa đương đại, nơi các nghệ sĩ không ngừng tìm kiếm tiếng nói riêng trong mối tương quan giữa truyền thống và hiện đại. Khi tranh lụa bước ra khỏi phòng trưng bày, hòa vào ánh sáng và nội thất, nó không chỉ làm đẹp cho không gian, mà còn làm giàu thêm cho đời sống tinh thần.