Nghị định 282/2025/NĐ-CP: Siết chặt chế tài nhằm bảo vệ hiệu quả nhóm yếu thế

Tăng cường bảo vệ nhóm yếu thế thông qua chế tài. Đồ họa: Lan Anh

Đây là văn bản thay thế Nghị định 144/2021/NĐ-CP, bổ sung hàng loạt quy định mới với mục tiêu tạo lập khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ, bảo vệ quyền con người, chống bạo lực gia đình, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và các nhóm yếu thế trong xã hội.

Với hệ thống chế tài chặt chẽ, nghị định được đánh giá là bước tiến quan trọng của Chính phủ trong việc phòng ngừa, răn đe và xử lý các hành vi xâm hại trật tự xã hội, xâm phạm nhân phẩm và thân thể của công dân.

Nghị định bao quát ba nhóm lĩnh vực trọng điểm gồm an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình.

Trong đó, hai nhóm liên quan trực tiếp tới bình đẳng giới nhận được sự quan tâm lớn vì gắn liền với quyền được sống an toàn và quyền được bảo vệ khỏi tổn hại thể chất, tinh thần.

Các hành vi vi phạm được mô tả cụ thể, mức phạt được điều chỉnh tăng, biện pháp khắc phục hậu quả được bổ sung nhằm bảo đảm tính răn đe và phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước trong bối cảnh xã hội hiện nay.

Trước hết, trong phòng, chống tệ nạn xã hội, Nghị định 282/2025/NĐ-CP quy định rõ các hành vi vi phạm liên quan đến mại dâm, ma túy, tổ chức đánh bạc và các loại hình tệ nạn khác.

Việc tăng mức phạt đối với hành vi mua dâm, chứa mại dâm, tổ chức đánh bạc, lôi kéo người khác tham gia các hoạt động trái pháp luật được đánh giá là cần thiết.

Không chỉ hướng tới xử lý vi phạm, nghị định góp phần giảm nguy cơ lôi kéo, lợi dụng phụ nữ và trẻ em vào tệ nạn. Bằng việc nâng cao chế tài, Nhà nước hướng đến xây dựng môi trường an toàn hơn, giảm bớt các yếu tố gây tổn hại thể chất và tinh thần, thường tác động trực tiếp lên những nhóm yếu thế.

Một điểm đáng chú ý là nghị định quy định mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực phòng, chống tệ nạn xã hội có thể lên đến 75 triệu đồng đối với cá nhân và 150 triệu đồng đối với tổ chức.

Mức phạt này được các chuyên gia pháp lý đánh giá là phù hợp với tính chất nguy hiểm của hành vi, tránh tình trạng đối tượng vi phạm coi nhẹ chế tài, xem việc nộp phạt như “chi phí hoạt động”.

Nhờ vậy, các địa phương có cơ sở pháp lý mạnh mẽ hơn để đấu tranh với các hình thức tệ nạn tinh vi, biến tướng, nhất là hoạt động mua bán dâm qua môi giới trực tuyến hay mô hình “dịch vụ trá hình” trong thời gian gần đây.

Ở lĩnh vực phòng, chống bạo lực gia đình, Nghị định 282/2025/NĐ-CP tiếp tục hoàn thiện hệ thống chế tài theo hướng mở rộng hành vi bị xử phạt, quy định rõ trách nhiệm của người chứng kiến hoặc biết về hành vi bạo lực nhưng không báo tin, không hỗ trợ ngăn chặn trong điều kiện cho phép.

Quy định này mang ý nghĩa quan trọng trong bảo vệ nạn nhân, nhất là phụ nữ và trẻ em – những nhóm dễ bị tổn thương nhưng lại gặp khó khăn khi tự mình thoát khỏi bạo lực gia đình. Khi trách nhiệm báo tin được luật hóa, xã hội sẽ chuyển từ “đứng ngoài quan sát” sang chủ động hỗ trợ, góp phần phá vỡ vòng luẩn quẩn của im lặng và sợ hãi.

Theo nghị định, người biết hành vi bạo lực gia đình mà không báo tin có thể bị xử phạt đến 4 triệu đồng. Đây là thay đổi lớn về mặt nhận thức pháp lý, nhấn mạnh rằng bạo lực gia đình không phải chuyện riêng tư mà là vấn đề của toàn xã hội.

Bên cạnh đó, các hành vi xúc phạm danh dự, cố ý gây thương tích, cô lập hoặc gây tổn hại tâm lý đối với thành viên gia đình cũng được quy định mức phạt rõ ràng.

Cách phân loại hành vi theo đặc điểm, mức độ và hậu quả giúp cơ quan chức năng áp dụng pháp luật thống nhất, tránh tùy tiện, nâng cao khả năng bảo vệ nạn nhân.

Đánh giá về nghị định, Luật sư Diệp Năng Bình, Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh, cho rằng việc tăng chế tài xử phạt là cần thiết và phù hợp với yêu cầu bảo vệ quyền con người trong bối cảnh các hành vi xâm hại đang diễn biến phức tạp.

Theo ông, các hành vi liên quan đến tệ nạn xã hội hoặc bạo lực gia đình đều có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng, tác động lâu dài về sức khỏe, tâm lý và vị thế xã hội của nạn nhân.

Ông phân tích rằng việc bổ sung các quy định về trách nhiệm của người chứng kiến là một bước tiến lớn trong thực thi pháp luật vì bạo lực gia đình thường xảy ra âm thầm, ít được phát hiện.

Khi hành vi im lặng trước bạo lực có thể bị xử phạt, pháp luật đặt ra yêu cầu toàn xã hội tham gia bảo vệ các giá trị bình đẳng, nhân văn và an toàn cho người yếu thế.

Luật sư Diệp Năng Bình cũng đề cập đến tính khả thi của nghị định, nhấn mạnh rằng khung phạt có ý nghĩa răn đe mạnh nhưng cần đi kèm với công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và đào tạo đội ngũ cán bộ thực thi. Bởi lẽ, nhiều trường hợp nạn nhân không biết cách báo tin, cơ quan chức năng còn chậm trong tiếp nhận và xử lý nên hiệu quả của pháp luật còn phụ thuộc vào chất lượng thực hiện.

Ông cho rằng nghị định đã tạo hành lang pháp lý đầy đủ, song các cơ quan chức năng cần chủ động xây dựng quy trình xử lý nhanh, nhạy và nhân văn, đặt sự an toàn của nạn nhân lên hàng đầu.

Nghị định 282/2025/NĐ-CP không chỉ tăng mức xử phạt mà còn thể hiện quan điểm xuyên suốt của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền con người, thúc đẩy bình đẳng giới và ngăn chặn các hành vi xâm hại thân thể, tinh thần của công dân. Các chế tài liên quan tệ nạn xã hội giúp giảm nguy cơ lôi kéo phụ nữ và trẻ em vào hoạt động trái pháp luật, hạn chế nguy cơ bị bạo hành, bóc lột hoặc tổn thương tâm lý.

Đồng thời, việc quy định trách nhiệm của mọi cá nhân trong phát hiện và báo tin bạo lực gia đình thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng, nâng cao tính minh bạch và bảo vệ nạn nhân một cách thực chất.

Tuy nhiên, để nghị định đi vào cuộc sống, các chuyên gia cho rằng cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp. Việc tăng cường giám sát, quản lý các cơ sở kinh doanh nhạy cảm, xử lý nghiêm hoạt động mại dâm, ma túy và các hình thức biến tướng cần được kết hợp với công tác hỗ trợ người nghiện, phục hồi chức năng, tư vấn tâm lý cho nạn nhân và các chương trình giáo dục cộng đồng.

Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông về bình đẳng giới, kỹ năng ứng phó với bạo lực gia đình, trách nhiệm báo tin và kiến thức pháp luật là vô cùng quan trọng để người dân hiểu quyền và nghĩa vụ của mình. Công tác này đòi hỏi sự tham gia của chính quyền các cấp, cơ sở xã hội, tổ chức đoàn thể và cả hệ thống truyền thông.