Đại biểu Quốc hội: Nghe ca sĩ hát không biết thật hay AI, cần gắn nhãn sản phẩm do AI tạo ra
Chia sẻ thực tế “nghe ca sĩ hát nhiều bài hay nhưng không biết là thật hay AI”, đại biểu Quốc hội đề nghị gắn nhãn những sản phẩm do AI tạo ra.
Vấn đề gắn nhãn những sản phẩm do AI tạo ra là một trong những nội dung được Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải nêu ra trong phiên thảo luận tổ sáng 21/11, về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo (AI).
Trình Quốc hội sáng nay, dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo có nội dung quy định phải gắn nhãn với nội dung do hệ thống AI tạo ra hoặc chỉnh sửa.
Theo dự thảo luật, gắn nhãn là việc áp dụng biện pháp kỹ thuật phù hợp để thông báo một cách rõ ràng, dễ nhận biết với con người và có thể xử lý bằng phương tiện kỹ thuật rằng nội dung hoặc sản phẩm được tạo ra hoặc chỉnh sửa ở mức đáng kể bởi hệ thống AI.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề nghị cần gắn nhãn sản phẩm do AI tạo ra. Ảnh: P.Thắng
Nhận định đây là dự án luật rất mới, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết trên thế giới, nhiều nước phát triển về lĩnh vực này nhưng cũng chưa có luật mà chỉ ban hành khung đạo đức trước khi làm luật.
Theo nhận định của bà Hải, Luật về AI ra đời sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ đến các lĩnh vực trong đời sống. Vì vậy xây dựng luật này cần cân bằng giữa quản lý và thúc đẩy.
“Nếu mạnh về quản lý thì các ý tưởng ban đầu về AI sẽ bị ràng buộc, còn nếu không quản lý chặt sẽ gây rủi ro lớn, thậm chí về ảnh hưởng đến an toàn, an ninh”, bà Hải nói.
Bà cho rằng tốc độ phát triển của AI rất nhanh, có những yếu tố khó lường nên dù đây là luật khung thì rất có thể sẽ tiếp tục phải sửa đổi, bổ sung trong thời gian ngắn.
Góp ý cụ thể liên quan việc gắn nhãn sản phẩm AI, bà Hải chia sẻ thực tế “nghe ca sĩ hát nhiều bài hay nhưng không biết là thật hay AI”. Vì vậy, theo bà cần gắn nhãn những sản phẩm do AI tạo ra.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng băn khoăn khi dự thảo luật chưa có chương quy định về tác động của AI với văn hóa, xã hội và nghiên cứu khoa học.
“Hiện có thực tế các nhà khoa học sử dụng AI trong nghiên cứu khoa học, chạm đến những vấn đề con người chưa thể chạm đến, thì bản quyền tác giả thế nào, chia sẻ dữ liệu ra sao?”, bà Hải đặt vấn đề.
Bà cũng nêu thực tế nhiều học sinh sử dụng AI trong quá trình làm bài, đồng thời dẫn chứng câu chuyện ở Trung Quốc, với những cuộc thi lớn sẽ cắt toàn bộ trợ lý ảo, không cho học sinh dùng khi thi.
“Cần có chương liên quan sử dụng AI trong nghiên cứu khoa học và giảng dạy, vì đó là những vấn đề rất mới”, bà Hải góp ý.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đề nghị dự thảo luật cần nêu rõ các hành vi bị cấm, như sử dụng AI để gây rối, kích động, thao túng các cuộc bỏ phiếu, bầu cử, tạo dựng hình ảnh và video clip lừa đảo….
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lâm Thành (Thái Nguyên)
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lâm Thành (Thái Nguyên) cũng cho rằng cần làm rõ việc ứng dụng AI trong y tế, giao thông, tài chính…
Ông nêu thực tế học viên sử dụng AI làm bài tập, khóa luận và các trường phải đối phó bằng cách ngoài yêu cầu nộp bài, học viên phải đến phỏng vấn, kiểm tra lại mức độ nhận thức.
Luật phải tiếp cận vấn đề ứng dụng trong các lĩnh vực chứ không đơn thuần ở quy định chung chung về mặt nguyên tắc nữa, ông Thành nói.
Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) cho biết các nước trên thế giới còn rất thận trọng trong đặt ra các quy định về lĩnh vực này.
Dự thảo luật quy định 4 cấp độ rủi ro trong phát triển trí tuệ nhân tạo, song ông Ba đề nghị chia thành 3 cấp độ: rủi ro thấp, rủi ro trung bình và rủi ro cao. Riêng mức độ “rủi ro không chấp nhận được” nên coi luôn là điều cấm.
Tán thành quan điểm này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thủy tán cũng đề nghị với mức độ rủi ro không chấp nhận được thì nên cấm luôn.
Thẩm ra dự án luật, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thấy rằng, gắn nhãn với các sản phẩm do AI tạo ra là có sự ràng buộc về trách nhiệm đạo đức và pháp lý để xây dựng lòng tin trong kỷ nguyên AI.
Cơ bản tán thành với quy định về gắn nhãn tại dự thảo luật, nhưng cơ quan thẩm tra đề nghị tham khảo kinh nghiệm quốc tế đối với các sản phẩm do AI tạo ra để bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.
Với các sản phẩm, thiết bị phần cứng có ứng dụng AI (như tủ lạnh, tivi, máy giặt…), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc áp dụng hình thức gắn nhãn vô hình (invisible watermark) để giảm chi phí, thủ tục nhưng vẫn bảo đảm khả năng quản lý và truy xuất.
Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị quy định tại dự thảo luật những nguyên tắc để giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết về hình thức, tiêu chuẩn kỹ thuật và các trường hợp miễn trừ.
Cạnh đó, có ý kiến đề nghị chuyển quy định gắn nhãn từ bắt buộc sang khuyến khích, kèm hướng dẫn kỹ thuật tối thiểu; thí điểm cơ chế gắn nhãn tự nguyện ở một số lĩnh vực; đồng thời tăng cường truyền thông để tránh việc hiểu nhầm “không có nhãn là không phải sản phẩm AI”.
