Lưu trữ khí đốt Ukraine là chìa khóa cho an ninh năng lượng của EU

Sau khi giá năng lượng tăng đột biến do lạm phát khi cuộc chiến Ukraine nổ ra vào tháng 2 năm 2022, châu Âu hiện phải đối mặt với nguy cơ dư cung khí đốt và giá giảm mạnh sau đó, đồng thời cũng cần nhiều dung lượng lưu trữ hơn. Các nhà nghiên cứu Akos Losz và Ira Joseph tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia, cảnh báo khi mùa hè đến gần, Liên minh châu Âu đang phải đối mặt với một tình huống bất thường trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng tồi tệ nhất trong lịch sử là quá nhiều khí đốt.

Tháng 8 năm ngoái, giá khí đốt của EU đã tăng lên mức cao nhất mọi thời đại là €350 ($380) mỗi megawatt giờ do tình trạng thiếu hụt do Nga cắt giảm nguồn cung, trước khi sụt giảm vào năm 2023 một phần do thời tiết mùa đông ôn hòa hơn dự kiến.

Theo tổ chức tư vấn Bruegel, mức tăng đột biến vào năm 2022 đã dẫn đến sự can thiệp lớn của nhà nước, với việc các chính phủ EU chi 646 tỷ euro để bảo vệ các công ty và người tiêu dùng.

Chuyên gia Kamil Lipinski từ Viện Kinh tế Ba Lan (PIE) cho biết, nếu không có đường ống dẫn khí đốt từ Nga, thị trường khí đốt châu Âu sẽ cân bằng hơn so với trước đây, điều đó có nghĩa là nhu cầu tăng cao hoặc sự gián đoạn nguồn cung có thể gây ra những tác động không tương xứng. Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu Tim McPhie đã xác nhận rằng các quốc gia thành viên EU sẽ cần lấp đầy kho của họ tới 90% công suất vào tháng 11. Kho chứa khí đốt của Đức, chiếm 22% tổng dung lượng lưu trữ của EU, có thể cung cấp đủ nguồn cung cho EU để tránh cắt giảm nhu cầu đối với các khách hàng và các nhà máy điện chạy bằng khí đốt quan trọng. Nhưng bản thân nó không đủ để cân bằng sự dao động giá trên toàn EU, vì vậy khối này đang nhìn xa hơn.

Chuyên gia Jacopo Casadei của tổ chức tư vấn năng lượng Energy Aspects cho biết, châu Âu cần tận dụng càng nhiều khả năng lưu trữ dưới lòng đất của Ukraine càng tốt để đáp ứng nhu cầu tăng đột biến trong mùa đông. Vào năm 2020, Ukraine đã hài hòa hóa khung pháp lý của mình với EU và cắt giảm chi phí lưu kho khí đốt tại các cơ sở lưu trữ nội địa cho các thương nhân ở EU bằng cách giảm thuế quan và thuế hải quan. Hai tháng trước, Ukrtransgaz, một nhà điều hành kho chứa khí đốt, đã được chứng nhận theo các quy định về kho chứa khí đốt của EU.

Thị trường Ukraine cũng cung cấp dung lượng lưu trữ ở mức cố định, giúp tránh những biến động của thị trường giao ngay. Các cơ sở lưu trữ của Ukraine, thuộc sở hữu của công ty khí đốt nhà nước Naftogaz, có tổng dung tích 31 tỷ mét khối (bcm) trong 11 cơ sở lưu trữ dưới lòng đất. Khả năng lưu trữ khí đốt lớn của Ukraine chỉ bị Mỹ và Nga vượt qua và do trước đây nước này đóng vai trò là quốc gia trung chuyển khí đốt chính của Nga đến châu Âu. Naftogaz, công ty mẹ của Ukrtransgaz, cho biết họ có thể cung cấp 10 bcm dung lượng lưu trữ cho các nước EU, bổ sung 10% cho khả năng lưu trữ khí đốt hiện tại của EU là 100 bcm.

Theo Naftogaz, con số này có thể được mở rộng lên 15 bcm nếu Ukraine chiếm lại lãnh thổ do Nga chiếm đóng. Khoảng 25 bcm dung lượng lưu trữ, hay 80% tổng dung lượng cơ sở lưu trữ khí đốt của Ukraine, nằm ở phía tây Ukraine, gần biên giới Ba Lan và Slovakia: Bilche-Volytsko-Uherske, Dashavske, Uherske, Oparske và Bohorodchanske. Hai bcm khác là ở miền trung Ukraine, cách xa tiền tuyến của cuộc chiến và nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine. Thêm 4 bcm nữa là gần các điểm nhập khí đốt phía đông của Nga, một phần trên lãnh thổ bị chiếm đóng. Cơ sở Verhunske, với công suất lưu trữ 0,4 bcm, nằm ở vùng Luhansk do Nga kiểm soát.

Cơ sở lưu trữ Bilche-Volytsko-Uherske, lớn nhất ở châu Âu, có thể dự trữ lượng khí đốt tự nhiên nhiều hơn bốn lần so với cơ sở lớn nhất ở Đức và các chuyên gia cho biết kết nối dễ dàng với lưới điện của EU. Các quan chức EU được cho là đang cân nhắc hỗ trợ cho các liên kết đến cơ sở, nơi có thể lưu trữ 17,05 tỷ mét khối khí đốt. Nhà điều hành hệ thống vận chuyển khí đốt của Ukraine cho biết hệ thống vận chuyển khí đốt của nước này có hơn 100 tuyến đường vận chuyển giữa các cơ sở và biên giới EU. Nga vẫn gửi một số khí đốt qua Ukraine. Trong điều kiện thị trường eo hẹp, nó có thể trở thành một cách khác để gây áp lực lên châu Âu. Thiệt hại đối với cơ sở hạ tầng khí đốt vật lý, mất kiểm soát đối với các cơ sở cụ thể và lệnh cấm (tái) xuất khẩu khí đốt tự nhiên của chính phủ trong trường hợp khẩn cấp về nguồn cung chỉ là một số yếu tố rủi ro mà các thương nhân châu Âu phải đối mặt.

Các chuyên gia của Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu cho rằng, việc lưu trữ khí đốt của bên thứ ba ở Ukraine sẽ yêu cầu các công ty thương mại phải có bảo đảm công khai để sử dụng công suất thuộc sở hữu nhà nước. Một trong những đề xuất của họ bao gồm Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu. Người cho vay có thể cung cấp bảo đảm để trang trải các rủi ro liên quan đến chính trị và chiến tranh. Nhưng vẫn còn quá sớm để tiết lộ bất kỳ chi tiết nào. Ủy ban châu Âu được xác nhận là đang tìm kiếm các cách thức đảm bảo do các tổ chức công đưa ra có thể cung cấp bảo hiểm đầy đủ cho khí đốt tự nhiên được lưu trữ ở Ukraine. Nhưng thời gian không còn nhiều.