Phòng STEM sẽ bổ khuyết năng lực, mở rộng không gian sáng tạo cho học sinh

Đánh giá về ý nghĩa của chương trình “STEM Innovation Petrovietnam”, PGS.TS Nguyễn Văn Biên - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển nghiệp vụ sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội khẳng định, sự đồng hành của Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) cho thấy doanh nghiệp lớn hoàn toàn có thể tham gia vào quá trình thúc đẩy đổi mới giáo dục, hướng tới mục tiêu phát triển năng lực và phẩm chất người học theo tinh thần của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Ông cho rằng, để các phòng STEM phát huy đúng giá trị, đội ngũ giáo viên trước hết cần nắm thật rõ bản chất của chương trình, nơi trọng tâm không còn là truyền thụ kiến thức mà là tổ chức hoạt động học tập giúp học sinh hình thành năng lực. “Giáo dục STEM chính là một trong những giải pháp hiệu quả để hiện thực hóa mục tiêu này”, PGS.TS Nguyễn Văn Biên nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Văn Biên - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển nghiệp vụ sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Biên, giáo viên muốn tổ chức tốt hoạt động STEM phải đáp ứng ba yêu cầu cơ bản. Thứ nhất, cần phát triển năng lực tổ chức hoạt động, biết chuyển hóa kiến thức môn học thành các tình huống thực tiễn để học sinh giải quyết. Điều này đòi hỏi giáo viên phải có hiểu biết liên ngành, linh hoạt kết nối nội dung các môn trong các chủ đề tích hợp.

Thứ hai, giáo viên phải thường xuyên cập nhật công nghệ, đặc biệt là các công cụ của thời đại 4.0 như trí tuệ nhân tạo (AI), mô phỏng, công cụ lập trình... để sử dụng trong thiết kế hoạt động học. Việc tự bồi dưỡng năng lực công nghệ là điều kiện quan trọng để giáo viên có thể dẫn dắt học sinh tham gia các nhiệm vụ STEM nâng cao.

Thứ ba, năng lực hợp tác là yếu tố không thể thiếu. “STEM đòi hỏi giáo viên không chỉ phối hợp với đồng nghiệp để hoàn thiện chuyên môn mà còn cần làm việc với các chuyên gia kỹ thuật, kỹ sư hoặc nhà nghiên cứu ở các viện, doanh nghiệp. Chính sự hợp tác đó sẽ giúp thầy cô bổ khuyết kiến thức và nâng cao năng lực tổ chức hoạt động một cách hiệu quả”, PGS.TS Nguyễn Văn Biên phân tích.

Trong bối cảnh Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 yêu cầu triển khai nhiều hoạt động thực hành, thí nghiệm, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy định danh mục thiết bị tối thiểu để các trường học trang bị. Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Văn Biên, thiết bị tối thiểu mới chỉ đủ để bảo đảm yêu cầu cốt lõi, chưa thể giúp học sinh thực hiện các dự án tích hợp sâu, các nhiệm vụ STEM nâng cao hoặc nghiên cứu khoa học. Chính vì vậy, phòng STEM sáng tạo trong chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” đóng vai trò quan trọng trong việc tăng thêm nguồn lực, đặc biệt là thiết bị công nghệ cao và không gian thí nghiệm mở.

PGS.TS Nguyễn Văn Biên phân tích: “Khi trường đã có đủ thiết bị tối thiểu, giáo viên hoàn toàn có thể tổ chức hoạt động STEM cơ bản theo yêu cầu của chương trình. Nhưng nếu được bổ sung một phòng STEM hiện đại như của Petrovietnam, học sinh sẽ có cơ hội thực hiện các nhiệm vụ khó hơn, được tiếp cận các công nghệ mới, từ đó hình thành năng lực nghiên cứu khoa học và giải quyết vấn đề thực tiễn ngay trong môi trường học đường”. Những thiết bị như máy in 3D, robot lập trình, hệ thống điều khiển tự động hay các phần mềm thiết kế giúp học sinh mở rộng khả năng sáng tạo và khám phá.

Phòng STEM trong chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” phù hợp nhất với học sinh trung học phổ thông - nhóm học sinh đã có kiến thức nền để thực hiện các dự án phức tạp.

Theo đánh giá của ông, phòng STEM trong chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” phù hợp nhất với học sinh trung học phổ thông - nhóm học sinh đã có kiến thức nền để thực hiện các dự án phức tạp. Tuy vậy, với học sinh trung học cơ sở hoặc tiểu học, phòng STEM vẫn là “không gian gieo mầm”, là nơi để các em tham quan, trải nghiệm, làm quen với công nghệ và khơi dậy hứng thú đối với khoa học. “Ngay cả khi chưa thể thực hành thành thạo, việc được tiếp xúc với môi trường công nghệ sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho các em trong tương lai”, PGS.TS Nguyễn Văn Biên nhận định.

Để phòng STEM phát huy tối đa hiệu quả, sự phối hợp giữa doanh nghiệp, chuyên gia, nhà trường là yếu tố quyết định. Theo PGS.TS Nguyễn Văn Biên, có ba nhiệm vụ quan trọng mà cả ba bên cần thực hiện.

Thứ nhất, giáo viên và cán bộ phụ trách phòng STEM phải được tập huấn kỹ lưỡng. Việc tập huấn không chỉ diễn ra trong thời điểm bàn giao thiết bị mà cần có sự đồng hành lâu dài, hỗ trợ thầy cô trong quá trình khai thác phòng STEM vào thực tiễn giảng dạy.

Thứ hai, nhà trường cần xây dựng cơ chế vận hành bền vững, trong đó có kế hoạch bảo trì, thay thế thiết bị định kỳ. “Một linh kiện nhỏ bị hỏng nhưng không có cơ chế bổ sung sẽ khiến cả hệ thống bị gián đoạn, kéo theo việc giảm sút giá trị của phòng STEM”, PGS.TS Nguyễn Văn Biên nhận định.

Thứ ba, cần có cơ chế ghi nhận lao động của giáo viên. Việc nghiên cứu, chuẩn bị bài dạy STEM tốn nhiều thời gian và yêu cầu năng lực cập nhật công nghệ. Vì vậy, nhà trường cần có chính sách tính giờ, tính công phù hợp để khuyến khích giáo viên tích cực khai thác phòng STEM.

Chia sẻ về những lĩnh vực mà phòng STEM có thể hỗ trợ học sinh phát triển nổi bật, PGS.TS Nguyễn Văn Biên nhận định, trước hết là AI và công nghệ số, những lĩnh vực đang tạo ra nhu cầu nhân lực rất lớn trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia. Tiếp đó là tự động hóa và robot, nhóm ngành ngày càng quan trọng trong sản xuất và đời sống. Ngoài ra, phòng STEM cũng có thể tích hợp những công nghệ đặc thù gắn với điều kiện địa phương, chẳng hạn công nghệ chế biến gỗ đối với những tỉnh có ngành sản xuất gỗ phát triển. “Khi công nghệ gắn với thực tiễn của địa phương, học sinh sẽ nhìn thấy ngay giá trị của STEM trong đời sống và nghề nghiệp tương lai, từ đó học tập tích cực hơn”, PGS.TS Nguyễn Văn Biên nhấn mạnh.

Với việc mang đến không gian thực hành công nghệ cao, chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” không chỉ đồng hành cùng nhà trường trong việc thực thi Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 mà còn góp phần tạo ra thế hệ học sinh mới tự tin, sáng tạo, có khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn và sẵn sàng hội nhập. Đây cũng là minh chứng rõ nét cho thấy doanh nghiệp hoàn toàn có thể trở thành lực lượng quan trọng trong đổi mới giáo dục, khi đầu tư đúng chỗ và đặt niềm tin vào năng lực của giáo viên, học sinh Việt Nam.

Đình Khương