Hành chính "phi địa giới" ở Hà Nội: Khi ranh giới nhường chỗ cho tư duy phục vụ

Người dân giải quyết thủ tục hành chính tại một chi nhánh của Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố. Ảnh: HNM

Hà Nội tái cấu trúc để xóa bỏ “tư duy cát cứ”

Đã từ lâu, câu chuyện “hộ khẩu ở đâu, về đó làm thủ tục” trở thành nếp nghĩ, thậm chí là nỗi ám ảnh với nhiều người dân sống tại các đô thị lớn. Cảnh tượng người dân phải xin nghỉ làm, vượt hàng chục cây số đường tắc để về phường, xã nơi đăng ký hộ khẩu giải quyết một tờ giấy xác nhận hay thủ tục công chứng đã không còn xa lạ.

Thế nhưng, với mô hình thí điểm mở rộng việc tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính không phụ thuộc địa giới hành chính mà Hà Nội đang triển khai, những rào cản vô hình ấy đang dần được gỡ bỏ.

Theo Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội, chủ trương thí điểm này cho phép tách biệt công đoạn “tiếp nhận, hướng dẫn” ra khỏi công đoạn “thẩm định, giải quyết”.

Cụ thể, tại các điểm tiếp nhận thuộc hệ thống Trung tâm Phục vụ hành chính công, cán bộ sẽ đóng vai trò là đầu mối giao dịch chung, tiếp nhận hồ sơ của người dân bất kể họ cư trú tại phường, xã nào trên địa bàn thành phố, miễn là thủ tục đó nằm trong danh mục thí điểm. Dữ liệu sau đó được số hóa và luân chuyển trên môi trường điện tử về đúng cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Mô hình này đặt ra yêu cầu bức thiết về việc chuẩn hóa và số hóa toàn trình. Ông Cù Ngọc Trang, Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội chia sẻ, việc vận hành mô hình không phụ thuộc địa giới hành chính là bước đi cụ thể hóa Đề án 06 của Chính phủ. Khi dữ liệu dân cư đã được làm sạch và kết nối, ranh giới phường, xã chỉ còn mang ý nghĩa quản lý dân cư về mặt an ninh trật tự, chứ không được phép trở thành rào cản trong tiếp cận dịch vụ công.

Điểm cốt lõi của mô hình là thay đổi cơ chế làm việc của đội ngũ công chức. Trước đây, cán bộ bộ phận Một cửa thường kiêm nhiệm và chịu sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh đạo UBND cấp xã/phường, dễ dẫn đến tình trạng “mỗi nơi một kiểu”, hoặc nể nang, cục bộ. Khi chuyển sang mô hình phi địa giới dưới sự điều phối của Trung tâm Phục vụ hành chính công, cán bộ tiếp nhận sẽ hoạt động độc lập hơn về mặt nghiệp vụ, chỉ tuân thủ quy trình chuẩn đã được công bố. Điều này giúp giảm thiểu tối đa sự can thiệp chủ quan và rủi ro nhũng nhiễu.

Việc Hà Nội thí điểm mô hình này chính là hiện thực hóa quan điểm: Người dân có quyền nộp hồ sơ ở nơi thuận tiện nhất và Nhà nước có trách nhiệm luân chuyển hồ sơ đó bằng công nghệ chứ không bắt người dân phải chạy theo quy trình nội bộ.

Từ góc độ người thụ hưởng, lợi ích là rất rõ ràng, chị Nguyễn Thị Hằng, kế toán một doanh nghiệp tại Khu Công nghiệp Bắc Thăng Long (Đông Anh), cư trú tại phường Hà Đông chia sẻ, trước đây mỗi lần cần chứng thực giấy tờ cá nhân hay làm thủ tục đất đai, chị phải xin nghỉ phép cả buổi để về Hà Đông.

Với cơ chế mới, nếu có thể thực hiện ngay tại điểm tiếp nhận gần cơ quan ở Đông Anh, áp lực thời gian và chi phí đi lại sẽ giảm đi đáng kể. Sự thuận tiện này chính là thước đo thực tế nhất cho hiệu quả của chính quyền đô thị.

Chia sẻ về việc thực hiện thủ tục hành chính phi địa giới, chị Trần Thị Tuyết Phương, cán bộ bộ phận tiếp công dân phường Tây Hồ cho biết, việc làm này đã đạt mục tiêu tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời đổi mới công tác giải quyết thủ tục hành chính, hướng tới chính quyền số, minh bạch và hiệu quả hơn.

Chị Phương nêu thực tế có những người dân đến làm thủ tục hành chính có cha mẹ hoặc ông bà sinh từ cuối thế kỷ XIX, việc tìm kiếm thông tin rất khó, do hồ sơ không biết lưu trữ ở đâu. Tuy nhiên, từ khi Hà Nội triển khai mô hình giải quyết thủ tục hành chính phi địa giới, cùng với hệ thống phần mềm hộ tịch liên thông toàn quốc, cán bộ phường đã có thể chủ động tra cứu, hỗ trợ người dân xác minh những dữ liệu này, bảo đảm đúng theo trình tự, quy định.

Thách thức từ hạ tầng dữ liệu và chất lượng nhân lực

Dù đã tạo ra những thay đổi rất lớn, song việc triển khai thủ tục hành chính phi địa giới cũng đặt ra những thách thức không nhỏ về hạ tầng kỹ thuật và năng lực cán bộ. Để một cán bộ tại địa phương này có thể tiếp nhận hồ sơ thuộc thẩm quyền của địa phương khác, hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của thành phố phải đảm bảo sự mượt mà, không có độ trễ và phải được kết nối thông suốt với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành.

Một chuyên gia từ Học viện Hành chính Quốc gia nhận định, rủi ro lớn nhất của mô hình phi địa giới là sự đứt gãy trong quy trình luân chuyển hồ sơ điện tử. Nếu việc số hóa đầu vào không đảm bảo chất lượng pháp lý (ví dụ: bản chụp không rõ nét, thiếu chữ ký số...), cơ quan thẩm định phía sau sẽ phải trả hồ sơ, làm mất thời gian hơn cả cách làm truyền thống. Do đó, "kỷ luật số" là yếu tố sống còn.

Bên cạnh đó, áp lực lên cán bộ tiếp nhận sẽ gia tăng. Thay vì chỉ cần am hiểu thủ tục của một địa phương, họ phải nắm vững quy trình nghiệp vụ của nhiều lĩnh vực và có kỹ năng sử dụng công nghệ thành thạo. Điều này đòi hỏi Hà Nội phải có chiến lược đào tạo lại và tái bố trí nhân sự một cách bài bản. Không để tình trạng cán bộ tiếp nhận lúng túng, hướng dẫn sai khiến người dân phải đi lại nhiều lần, làm mất ý nghĩa tốt đẹp của chủ trương thí điểm.

Thực tế triển khai cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành để thống nhất danh mục thủ tục thực hiện thí điểm. Không phải tất cả các thủ tục đều có thể thực hiện phi địa giới ngay lập tức, đặc biệt là các thủ tục cần thẩm tra thực địa như đất đai, xây dựng…

Có thể thấy, việc thí điểm mở rộng thực hiện thủ tục hành chính không phụ thuộc địa giới hành chính tại Hà Nội là một bước đi cần thiết. Đây là tiền đề để xây dựng một nền hành chính thống nhất, chuyên nghiệp, nơi mà ranh giới hành chính dần mờ đi để sự phục vụ Nhân dân được hiện rõ. Thành công của mô hình này không chỉ dừng lại ở các con số thống kê về hồ sơ đúng hạn, mà quan trọng hơn, nó sẽ tạo lập niềm tin của người dân về một chính quyền thực sự kiến tạo và hành động.