Chuyên gia kiến nghị đổi mới mô hình quản trị để nâng cao năng lực DNNN

Tại Diễn đàn “Doanh nghiệp Nhà nước nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt” do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức, các chuyên gia đã tập trung phân tích những hạn chế lớn trong quản trị doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) và đề xuất nhiều định hướng cải cách nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư vốn Nhà nước trong bối cảnh mới. Chương trình có sự đồng hành của Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc Gia Việt Nam.

TS. Vũ Văn Ngọc, Viện trưởng Viện Đào tạo Tiên tiến, Chất lượng cao và POHE (Đại học Kinh tế Quốc dân), cho rằng, khu vực DNNN vẫn giữ vị trí then chốt trong các ngành năng lượng, tài chính - ngân hàng, viễn thông, logistics, kết cấu hạ tầng… Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động còn thấp, chưa tương xứng với nguồn lực đang nắm giữ. Kết quả cơ cấu lại DNNN thời gian qua vẫn chưa tạo được chuyển biến rõ nét trong tái cơ cấu nền kinh tế.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn, DNNN buộc phải đổi mới mạnh mẽ. Việc đầu tư vốn Nhà nước phải đảm bảo nguyên tắc bảo toàn và phát triển vốn, giảm thiểu rủi ro và sử dụng hiệu quả nguồn lực quốc gia.

TS. Vũ Văn Ngọc chỉ ra nhiều bất cập trong mô hình quản trị DNNN hiện nay, như cơ chế đại diện chủ sở hữu còn phân tán. Nhiều cơ quan cùng thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu khiến quy trình ra quyết định chậm, thiếu nhất quán và khó xác định trách nhiệm khi xảy ra thất thoát.

Chưa tách bạch quản trị và điều hành khi HĐQT thiếu thành viên độc lập, thiếu chuyên gia có kinh nghiệm thực tiễn; công tác giám sát chưa chuyên nghiệp. Thiếu minh bạch và trách nhiệm giải trình khi Nhiều DNNN chưa công khai chiến lược, mục tiêu dài hạn; giám sát xã hội và giám sát thị trường còn yếu. Hiệu quả sử dụng vốn của các DNNN còn thấp. Tình trạng đầu tư ngoài ngành còn phổ biến, rủi ro cao; vòng quay vốn chậm, hiệu quả đầu tư chưa đạt kỳ vọng.

Nêu đánh giá 5 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2021-2030), TS. Vũ Văn Ngọc nhấn mạnh, áp lực từ hội nhập quốc tế, cạnh tranh thị trường và yêu cầu minh bạch buộc DNNN phải chuyển đổi mạnh mẽ. Đầu tư vốn Nhà nước cần đảm bảo bảo toàn - phát triển vốn, giảm rủi ro, tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực quốc gia.

"Cần thực hiện yêu cầu đổi mới mô hình quản trị DNNN trong giai đoạn mới. Tập trung quyền đại diện chủ sở hữu về một đầu mối chuyên nghiệp, hướng đến tách bạch rõ vai trò quản lý Nhà nước và đại diện chủ sở hữu vốn. Với yêu cầu đổi mới mô hình quản trị DNNN trong giai đoạn mới, cần minh bạch hóa hoạt động; công khai các chỉ tiêu đầu tư, chiến lược, rủi ro; tăng cơ chế giám sát của xã hội, nhà đầu tư và các cơ quan kiểm toán; cải cách cơ chế nhân sự, cho phép thuê CEO, CFO quốc tế hoặc từ khu vực tư nhân, tăng tính cạnh tranh trong thị trường nhân tài DNNN", ông Ngọc nêu đề xuất.

Cũng theo Viện trưởng Viện Đào tạo Tiên tiến, Chất lượng cao và POHE (Đại học Kinh tế Quốc dân), yêu cầu đổi mới mô hình quản trị DNNN trong giai đoạn mới phải đi cùng với đổi mới phân bổ và giám sát vốn đầu tư, tập trung vào lĩnh vực cốt lõi. Đồng thời, phải tăng trách nhiệm của người đứng đầu đối với hiệu quả vốn và nâng cao hiệu quả của các cơ chế giám sát trong doanh nghiệp Nhà nước.