Moscow tìm cách đảo ngược tình trạng suy giảm xuất khẩu vũ khí vào năm 2025?

Ngày 17 tháng 12, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov xác nhận sự phục hồi thành công sau quá trình sụt giảm xuất khẩu vũ khí của Nga trong bối cảnh xung đột ở Ukraine.

Ông Belousov nói: "Chúng tôi đã chuyển sang một hệ thống mới để quảng bá vũ khí Nga cho các đồng minh và đối tác. Những cuộc trình diễn khả năng chiến đấu của vũ khí đang được tổ chức cho các phái đoàn nước ngoài, kết hợp với các chương trình hiện đại hóa quân đội của họ".

"Đại diện từ hơn 20 quốc gia đã tham quan trong năm nay, điều này tác động tích cực đến hợp tác kỹ thuật quân sự. Lần đầu tiên trong những năm gần đây, chúng tôi đã đảo ngược xu hướng tiêu cực về sự sụt giảm xuất khẩu quân sự và mở rộng danh mục hợp đồng".

Mặc dù trong những năm 2010, Nga từng giữ vị trí thứ hai trong số các nước xuất khẩu vũ khí toàn cầu, và trước đó, trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Moskva thậm chí thường vượt qua Hoa Kỳ về tổng khối lượng, nhưng vị thế của Nga đã xấu đi đáng kể do sự kết hợp của nhiều yếu tố tiêu cực.

Ông Oleg Yevtushenko - Giám đốc điều hành Tập đoàn Nhà nước Rostec, khi đề cập đến những lo ngại về việc mất vị thế trong xuất khẩu vũ khí, đã nhận định vào đầu tháng 11:

"Tình hình toàn cầu đầy thách thức và áp lực từ những đối thủ cạnh tranh chính không làm thay đổi mục tiêu chiến lược của chúng ta - đó là giữ vị trí thứ hai trên bảng xếp hạng các nước xuất khẩu vũ khí toàn cầu đến năm 2030 và xa hơn nữa, đến năm 2036".

Ông Yevtushenko dẫn chứng sự cạnh tranh từ Pháp và Hàn Quốc là thách thức chính đối với vị trí thứ hai của Nga trên thị trường toàn cầu.

Đặc biệt, Hàn Quốc đã đạt được thành công đáng kể trong xuất khẩu vũ khí sang cả thành viên NATO và các nước thuộc thế giới thứ ba, những quốc gia trước đây phụ thuộc vào thiết bị của Nga.

Vấn đề chính đối với Nga là áp lực chính trị từ phương Tây lên đối tác nhằm buộc họ từ bỏ việc mua hàng từ Moskva. Chính sách này đã được theo đuổi một cách có hệ thống từ cuối những năm 1940, nhưng đã gia tăng mạnh mẽ từ giữa những năm 2010 và đặc biệt là từ năm 2017.

Năm đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký Đạo luật Chống lại đối thủ của Mỹ thông qua trừng phạt (CAATSA), trao cho Washington quyền áp đặt biện pháp trừng phạt kinh tế đối với khách hàng lớn mua vũ khí của Nga.

Kết quả là khách hàng đã hủy bỏ hàng loạt thỏa thuận lớn. Những ví dụ đáng chú ý bao gồm Indonesia và Ai Cập, họ đã thu hẹp kế hoạch mua máy bay chiến đấu Su-35.

Hơn nữa, nhiều quốc gia đã rút khỏi thỏa thuận ngay trước khi hợp đồng được ký kết. Máy bay chiến đấu Su-35 đã trở thành một trong những dự án chính bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt của phương Tây.

Tại các thị trường ít nhạy cảm với áp lực từ phương Tây, xuất khẩu vũ khí của Nga phải đối mặt với sự cạnh tranh từ Trung Quốc. Vũ khí Trung Quốc ngày càng thể hiện những ưu thế công nghệ vượt trội, mặc dù chênh lệch giá tương đối nhỏ.

Kết quả là, thị phần của Nga tại Trung Á và châu Phi đã giảm đáng kể. Khách hàng tiềm năng của vũ khí Trung Quốc cũng phải đối mặt với áp lực từ phương Tây, bề ngoài là do không tuân thủ các tiêu chuẩn của NATO.

Tuy nhiên, việc thiếu một đạo luật tương đương với CAATSA nhắm vào Bắc Kinh thường khiến các sản phẩm của Trung Quốc trở thành lựa chọn ưu tiên về mặt chính trị.

Một ví dụ nổi bật là Serbia, họ đã từ bỏ kế hoạch mua hệ thống phòng không tầm xa S-300/400 của Nga để chuyển sang HQ-22 của Trung Quốc. Mặc dù các nước láng giềng châu Âu bày tỏ sự không hài lòng, nhưng họ không phản đối quyết định của Belgrade.

Một lời giải thích cho sự đảo ngược xu hướng giảm xuất khẩu vũ khí vào năm 2025 là việc bán tiêm kích Su-35 và Su-57 đắt tiền cho một số khách hàng.

Những tài liệu chính phủ bị rò rỉ tiết lộ Nga có kế hoạch giao 48 tiêm kích Su-35 cho Iran, 14 máy bay ném bom tiền tuyến Su-34 và 2 chiến đấu cơ tàng hình thế hệ thế hệ thứ năm Su-57 cho Algeria, và 6 chiếc Su-35 cho Ethiopia.

Tất cả các thỏa thuận này đều thể hiện một bước đột phá lớn đối với tổ hợp công nghiệp quân sự Nga. Tuy nhiên triển vọng xuất khẩu vũ khí Nga đang bị đặt dấu hỏi lớn vì họ không hoàn thành một số chương trình vũ khí bắt đầu từ con số không, có nghĩa là nhiều lợi thế của công nghệ Nga đang dần mất đi sau sự sụp đổ của Liên Xô.

Việc mất thị phần trên thị trường quốc phòng toàn cầu có thể tăng tốc khi Trung Quốc và Hoa Kỳ đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu và phát triển quân sự trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang.

Ở giai đoạn này, nhiều điều phụ thuộc vào khả năng của Nga trong việc giành được một hợp đồng lớn cung cấp máy bay chiến đấu Su-57 cho Ấn Độ, điều đã được thảo luận trong phần lớn năm nay và nếu thành công, sẽ trở thành nguồn thu xuất khẩu lớn nhất của Moskva.

Ấn Độ và Algeria hiện vẫn là những khách hàng chính của vũ khí Nga, mặc dù quan hệ được cải thiện với Iran có thể biến Tehran thành một khách hàng lớn khác.

Khả năng cung cấp máy bay chiến đấu của Nga cho Triều Tiên cũng đã được thảo luận bởi vì quốc gia Đông Á này sở hữu một phi đội khổng lồ, việc hiện đại hóa sẽ đòi hỏi Nga phải đẩy mạnh xuất khẩu trên quy mô lớn.