Mở rộng quyền của viên chức – bước tiến trong cải cách chế độ công vụ ở Việt Nam

Quyền của viên chức được mở rộng trong Luật Viên chức (sửa đổi)

Tinh thần đổi mới thể hiện qua việc mở rộng quyền của viên chức

Quy định này hoàn toàn phù hợp với tinh thần cải cách chế độ công vụ theo hướng lấy kết quả công việc làm thước đo và tăng tính chủ động, trách nhiệm cá nhân.

Dự thảo Luật mở rộng quyền của viên chức theo hướng, viên chức được ký hợp đồng để thực hiện hoạt động nghề nghiệp tại các đơn vị sự nghiệp khác ngoài đơn vị sự nghiệp công lập hiện đang làm việc hoặc tại cơ quan, tổ chức, đơn vị khác ngoài công lập; được tham gia góp vốn, thành lập, quản lý, điều hành, làm việc tại doanh nghiệp do đơn vị sự nghiệp mà mình đang làm việc thành lập hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, khai thác hiệu quả tài sản trí tuệ, các sáng chế và công nghệ số do tổ chức đó tạo ra; được cử sang làm việc tại các tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục đại học, doanh nghiệp và các tổ chức khác trong thời gian nhất định; được góp vốn, thành lập, tham gia quản lý, điều hành hoặc tham gia phát triển công nghệ tại các doanh nghiệp trong và ngoài nước; được xem xét loại trừ, miễn, giảm trách nhiệm trong một số trường hợp nhất định.

Như vậy, viên chức làm việc trong đơn vị sự nghiệp khoa học và công nghệ công lập hoặc cơ sở giáo dục đại học công lập còn có thể làm việc tại doanh nghiệp do đơn vị thành lập hoặc tham gia thành lập nhằm thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Quy định này nhằm thể chế hóa tinh thần Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với quy định của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Nhà giáo.

Ông Hà Đức Minh (đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai) cho rằng, quy định cho phép viên chức được ký kết hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác (nếu không trái với thỏa thuận tại hợp đồng làm việc và pháp luật không cấm) đã thể hiện tinh thần đổi mới, mở rộng quyền nghề nghiệp và khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của đội ngũ tri thức khu vực công.

Ảnh: Thiên Bình

Việc mở rộng quyền của viên chức không chỉ là vấn đề riêng của ngành sự nghiệp công lập, mà còn là một bước đột phá trong cải cách nền công vụ Việt Nam. Khi viên chức được trao quyền, họ có thể phát huy tối đa năng lực và chuyên môn của mình, có thêm cơ hội học hỏi, nâng cao kỹ năng thông qua việc tiếp xúc với môi trường làm việc đa dạng. 

Theo bà Phạm Thị Minh, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ Nội vụ), việc dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) cho phép viên chức ký hợp đồng nghề nghiệp, góp vốn hoặc tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục, tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập… là phù hợp với chủ trương thu hút và phát huy nguồn lực chuyên môn, nhất là trong khoa học, giáo dục và y tế. Đây là chính sách tiến bộ, phù hợp với xu hướng mở rộng cơ hội nghề nghiệp, đồng thời có ý nghĩa lớn khi phá bỏ những rào cản truyền thống vốn ngăn cách khu vực công và tư.

Ảnh: Thiên Bình

Gắn mở rộng quyền với nâng cao trách nhiệm

Việc mở rộng quyền của viên chức giúp viên chức có nhiều quyền tự chủ hơn trong hoạt động nghề nghiệp, quyền được lựa chọn môi trường làm việc, được tham gia xây dựng chính sách, và được bảo đảm hơn về các quyền lợi chính đáng như đào tạo, thăng tiến, và đánh giá công bằng theo kết quả công việc. Đây là sự chuyển biến mạnh mẽ từ cơ chế “xin – cho” sang “trao quyền – chịu trách nhiệm”, giúp viên chức phát huy năng lực, sáng tạo và tinh thần phục vụ.

Vì vậy, khi mở rộng quyền của viên chức cũng cần quy định rõ trách nhiệm trong việc đánh giá, chuyển đổi hoặc chấm dứt đối với trường hợp không đáp ứng yêu cầu. Điều này rất quan trọng để viên chức cảm thấy quyền của mình thực sự được bảo đảm khi đồng thời phải chịu trách nhiệm cao hơn.

Bà Ngô Thị Thu Hương, chuyên viên cao cấp, Bộ Giáo dục và Đào tạo chia sẻ, việc thu hút và trọng dụng nhân tài, kể cả người Việt Nam ở nước ngoài nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống, đây không phải vấn đề mới. Điểm mới lần này là được nâng tầm và luật hóa trong Luật Viên chức, nhưng thách thức lớn nhất vẫn nằm ở khâu thực thi. Theo bà Hương, để tránh hình thức, chính sách cần gắn với trách nhiệm của người đứng đầu, có như vậy thì bộ, ngành, tỉnh, thành mới thực sự vào cuộc và chính sách mới vượt qua được rào cản hình thức. Từ đó, các chính sách mới đi vào thực tiễn một cách hiệu quả hơn.

Ảnh: Thiên Bình

Đồng tình với quan điểm này, bà Nguyễn Ngọc Anh, chuyên viên cao cấp Bộ Tài chính cho biết, việc mở rộng quyền của viên chức thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ khi xây dựng dự thảo. Tuy nhiên, cần quy định rõ ràng về trách nhiệm công khai hợp đồng, mức góp vốn, cũng như quyền từ chối của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp khi phát hiện dấu hiệu xung đột lợi ích. Điều này sẽ giúp các đơn vị thuận lợi hơn khi triển khai và bảo đảm nguyên tắc minh bạch trong hoạt động công vụ.

Việc mở rộng quyền đi đôi với nâng cao trách nhiệm được kỳ vọng sẽ góp phần hình thành đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Khi được trao thêm quyền, viên chức sẽ có thêm niềm tin, động lực và trách nhiệm để cống hiến nhiều hơn cho xã hội. Như vậy, mở rộng quyền không chỉ là cải cách về cơ chế, mà còn là cải cách về tư duy, về cách nhìn nhận vai trò của con người trong bộ máy công vụ. Đây là chủ trương đúng đắn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Nhà nước trong việc xây dựng đội ngũ viên chức chuyên nghiệp và năng lực đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới.