“Việt Nam có trữ lượng đất hiếm đứng thứ 2, 3 trên thế giới và nằm ở 21 tỉnh, TP”
Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng, hiện đã khoanh định cơ bản đầy đủ các khu vực mỏ có đất hiếm và tổ chức quản lý chặt chẽ.
Quốc hội sáng 1/12 thảo luận ở hội trường Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung Luật địa chất và khoáng sản. Giải trình ý kiến đại biểu liên quan đến đất hiếm, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, Việt Nam là nước có trữ lượng đất hiếm đứng thứ 2, 3 trên thế giới và nằm ở 21 tỉnh, TP.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, Việt Nam là nước có trữ lượng đất hiếm đứng thứ 2, 3 trên thế giới và nằm ở 21 tỉnh, TP. Ảnh: P.Thắng
Thực hiện nhiệm vụ Chính phủ và các lãnh đạo cấp cao giao, ông Thắng cho hay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã khoanh định cơ bản đầy đủ các khu vực mỏ có khoáng sản và tổ chức quản lý chặt chẽ.
“Chúng tôi đang chủ trì cùng các bộ, ngành để xây dựng chiến lược quốc gia về đất hiếm”, Bộ trưởng cho biết, chiến lược này sẽ trình Chính phủ, Thủ tướng ban hành đầu năm 2026.
Sau khi hoàn thành việc khoanh định các vị trí mỏ đất hiếm, Bộ trưởng nhấn mạnh điều quan trọng là làm sao để đưa vào khai thác, chế biến sâu để mang lại lợi ích cho đất nước. “Bước này rất quan trọng”, ông Thắng nói.
Vì vậy, dự thảo luật đã tách đất hiếm ra thành một chương riêng, đồng thời có những chế tài quy định để làm cơ sở Chính phủ sẽ ban hành các văn bản hướng dẫn.
“Chúng tôi tin rằng đất hiếm sẽ thực sự trở thành một tài nguyên quan trọng để khai thác, phát triển đất nước trong thời gian tới. Việc này sẽ hình thành chuỗi giá trị khép kín và hạn chế tối đa xuất khẩu khoáng sản thô”, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nói.
Không để bị lợi dụng việc chỉ định khu vực “không đấu giá quyền khai thác khoáng sản”
Nội dung nữa, theo ông Thắng, dự thảo luật đã thiết kế nguyên tắc để khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, kèm những tiêu chí cụ thể.
Mục tiêu là tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho các nhà đầu tư khi thi công các công trình, dự án quan trọng, cấp bách, cũng như các nhà đầu tư triển khai các dự án chế biến khoáng sản. Các dạng công trình, dự án này thường có tính cấp bách hoặc có vốn đầu tư lớn và có tác động đến phát triển kinh tế xã hội.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định, không để xảy ra tình trạng lợi dụng chính sách đối với các khoáng sản chiến lược đặc biệt quan trọng. Ảnh: P.Thắng
Dự thảo luật giao Chính phủ quy định chi tiết các điều kiện, trình tự khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản.
Trong quá trình khoanh định, ông Thắng cho biết, sẽ có sự phối hợp liên ngành để đảm bảo đánh giá đầy đủ các yếu tố về nhu cầu thị trường, hiệu quả sử dụng tài nguyên, năng lực của chủ đầu tư, tác động môi trường và sinh kế của người dân, đảm bảo hình thành chuỗi chế biến sâu trong nước.
“Việc này sẽ giúp kiểm soát được rủi ro ngay từ khâu xác lập khu vực, không để xảy ra tình trạng lợi dụng chính sách đối với các khoáng sản chiến lược đặc biệt quan trọng”, Bộ trưởng nói.
Ông khẳng định, quá trình tổ chức thực hiện sẽ rất quan tâm đến ý kiến của các đại biểu Quốc hội, không để bị lợi dụng việc chỉ định gây ra thất thoát.
Trăn trở “hàng tỷ đô la nằm trong lòng đất bị bỏ lại” ở mỏ Thạch Khê
Về khoanh định “khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản”, dự thảo luật quy định theo hướng mở rộng phạm vi để “bảo đảm an ninh năng lượng, nguyên liệu cho dự án trọng điểm và các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội”.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP HCM) đồng tình với định hướng để bảo đảm nguồn cung vật liệu cho nền kinh tế.
“Tuy nhiên phạm vi “khu vực không đấu giá” nếu không có tiêu chí rõ ràng và cơ chế đánh giá định kỳ sẽ rất dễ bị lạm dụng, dẫn tới nguy cơ giao mỏ theo chỉ định, thiếu cạnh tranh và thất thu ngân sách Nhà nước”, ông Hùng lo ngại.
Đại biểu góp ý cần bổ sung quy định bắt buộc làm rõ căn cứ kỹ thuật, sản lượng, thời hạn phục vụ dự án; công khai danh sách khu vực không đấu giá hằng năm; thu hồi cơ chế không đấu giá khi dự án đã hoàn thành để tránh duy trì tình trạng “độc quyền tài nguyên”.
Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Hưng Yên). Ảnh: P.Thắng
Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Hưng Yên) nhận định dự trữ khoáng sản trên đất liền rất nhiều, nhưng nhiều dự án tồn tại 5-10 năm chỉ vì cơ chế không giải tỏa.
“Khai thác khoáng sản nhanh, gọn, đảm bảo môi trường thì chúng ta mới đạt được nhu cầu kinh tế của đất nước", ông Thân nhấn mạnh và đề nghị Chính phủ tập trung ngân sách.
Đề cập đến mỏ sắt Thạch Khê ở Hà Tĩnh, ông Thân nhìn nhận, “hiện nay hàng tỷ đô la nằm trong đấy, mà khai thác thì bỏ lại”.
“Khoa học công nghệ đã rất phát triển, giải quyết vấn đề môi trường hiện nay thế giới đã khắc phục, các nhà khoa học cũng đã chứng minh được. Thế thì tại sao chúng ta lại để những tiềm năng thiên nhiên như thế nằm trong lòng đất chỉ vì ảnh hưởng đến môi trường”, ông Thân đề nghị có giải pháp để vừa khai thác, vừa đảm bảo môi trường.
