Đổi mới sáng tạo - Động lực mới phát triển kinh tế - xã hội

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh nhấn mạnh, Nghị quyết 57 cũng khẳng định: “Đổi mới sáng tạo là nhân tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia”. Theo đó, đổi mới sáng tạo được coi là chìa khóa để Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, thông qua việc xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia.

Khơi thông sự liên kết giữa doanh nghiệp với các viện nghiên cứu

Để hiện thực hóa Nghị quyết 57, các cấp, các ngành, địa phương và doanh nghiệp đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ việc thành lập các ban chỉ đạo, ban hành kế hoạch chi tiết, nâng cao nhận thức và thống nhất ý chí hành động. 

Các bước cụ thể bao gồm hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh chuyển đổi số, đầu tư hạ tầng công nghệ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xóa bỏ rào cản, tháo gỡ điểm nghẽn trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như tăng cường sự liên kết giữa doanh nghiệp, nhà khoa học và cơ sở giáo dục. 

Giáo sư – Viện sỹ Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam cho rằng, đột phá lớn nhất mà Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị mang lại là khơi thông sự liên kết giữa doanh nghiệp với các viện nghiên cứu.

Việt Nam hiện có nhiều phòng thí nghiệm, Trung tâm nghiên cứu khoa học lớn nhưng lại chưa được khai thác hiệu quả. Nếu tận dụng tốt, doanh nghiệp sẽ có điều kiện làm chủ công nghệ chọn tạo giống, quy trình sản xuất và công nghệ sau thu hoạch – những yếu tố then chốt quyết định năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu.

Giáo sư – Viện sỹ Trần Đình Long khẳng định: "Liên kết giữa doanh nghiệp với các Viện nghiên cứu 2 bên đều cùng có lợi, đây là cơ chế hợp tác vì vậy cần có chính sách đột phá, Nghị quyết 57 đã giải quyết được vấn đề này. Tuy nhiên, còn cần chương trình hành động của Chính phủ, chỉ đạo của các bộ ngành đất đai, sản xuất nông nghiệp, nhất là đất đai là cơ sở vật chất."

Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Trọng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Trang trại Việt Nam, Nghị quyết số 57 tạo nên những đột phá khi trao quyền bình đẳng cho doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân trong việc nghiên cứu khoa học công nghệ. Các rủi ro trong nghiên cứu khiến nhiều doanh nghiệp e ngại trước đây nay được nhìn nhận một cách đúng đắn, với cơ chế chia sẻ rủi ro 50/50.

Thành quả nghiên cứu cũng thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, tạo động lực mạnh mẽ để đầu tư lâu dài vào các công trình chất lượng, khắc phục tình trạng “nghiên cứu xong cất vào ngăn kéo” gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh thông tin, lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được đưa vào Luật Khoa học và Công nghệ (KHCN), đặt ngang hàng với khoa học - công nghệ, thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển.

Hiện nay, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đang phát triển sôi động với hơn 3.000 startup vào năm 2024, tổng giá trị đầu tư mạo hiểm đạt khoảng 1 tỷ USD. Một số ví dụ điển hình là VinFast trong lĩnh vực xe điện hay FPT với phần mềm AI. Tuy nhiên, số lượng sáng chế còn khiêm tốn, tỷ lệ thương mại hóa mới chỉ đạt 5–7%. Nghị quyết đề ra mục tiêu tăng số đơn sáng chế 16–18% mỗi năm, và nâng tỷ lệ thương mại hóa lên 8–10%.

Cũng theo Thứ trưởng Hoàng Minh, để đạt mục tiêu trên, Bộ Khoa học và Công nghệ đang triển khai nhiều giải pháp: xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, kết nối đại học - viện nghiên cứu - doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy các trung tâm hỗ trợ đổi mới sáng tạo và phong trào “Quốc gia khởi nghiệp”.

Mở ra cơ hội lớn cho quốc gia, đặc biệt khoa học công nghệ và phát triển nhân lực

Mục tiêu đến năm 2030, có 40% doanh nghiệp triển khai hoạt động đổi mới sáng tạo. Song song, các khu công nghệ cao tại Hà Nội, Đà Nẵng, TPHCM, Cần Thơ cũng được phát triển để thu hút đầu tư trong và ngoài nước.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Đạt, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Viettel khẳng định: "Trong kỷ nguyên kinh tế số, quốc gia nào làm chủ công nghệ sẽ khẳng định vị thế trên trường quốc tế". Thực tế, Viettel đã trải qua hành trình hơn 10 năm nghiên cứu, vượt qua rào cản về sáng chế, bản quyền và nhân lực.

Với triết lý đặt mục tiêu cao, cách làm đột phá, tập đoàn đã tiến từ giai đoạn tiếp nhận, làm chủ đến sáng tạo công nghệ. Hiện nay, Viettel đã làm chủ nhiều sản phẩm trong công nghiệp quốc phòng, hạ tầng viễn thông, nền tảng số phục vụ chuyển đổi số quốc gia. Một số công nghệ cao thậm chí đã được xuất khẩu sang Ấn Độ, Philippines, cho thấy tiềm năng cạnh tranh toàn cầu.

Đồng quan điểm, ông Phạm Hồng Quất - Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh cần lựa chọn một số trường đại học, viện nghiên cứu mạnh để phát triển vườn ươm công nghệ sâu.

Đồng thời, cần ưu tiên hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp nền tảng trong những lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, công nghệ số, thương mại điện tử, công nghệ cao, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế lưỡng dụng…

Ông cho rằng, để vượt qua thách thức hiện hữu, Việt Nam cần các giải pháp tầm vĩ mô: đổi mới tư duy, lan tỏa văn hóa khởi nghiệp sáng tạo toàn dân, phát triển hạ tầng số, hoàn thiện pháp lý cho sản phẩm và mô hình mới, nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo, phát triển thị trường vốn và quỹ đầu tư mạo hiểm.

Đồng thời, đẩy mạnh ươm tạo và tăng tốc để tạo ra các đột phá trong những ngành trụ cột của nền kinh tế.

Tương tự, ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (Vinasa) cho rằng Nghị quyết 57-NQ/TW là một cuộc cách mạng mở ra cơ hội to lớn cho quốc gia, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học – công nghệ và phát triển nhân lực. Để hiện thực hóa mục tiêu, Nhà nước sẽ giao nhiệm vụ cho các doanh nghiệp lớn, không phân biệt tư nhân hay Nhà nước, nghiên cứu và phát triển sản phẩm chiến lược.

"Phát triển công nghệ chiến lược phải bắt đầu từ sản phẩm, mà sản phẩm gắn với doanh nghiệp. Doanh nghiệp hiểu thị trường, còn Nhà nước kiến tạo thể chế, hạ tầng nghiên cứu và thị trường thử nghiệm", ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ cho biết.

Ông Nguyễn Đỗ Dũng Tổng Giám đốc công ty công nghệ nông nghiệp Enfarm nhận định: "Mong muốn Nghị quyết sớm đi vào cuộc sống với các văn bản hướng dẫn triển khai của các cấp để “mở khóa” sử dụng ngân sách Nhà nước và ngân sách tại các Tập đoàn của Nhà nước trong việc ứng dụng khoa học công nghệ, để thực sự đưa khoa học công nghệ vào cuộc sống".