Bài toán thu nhập giáo viên: Cú hích lịch sử từ Nghị quyết 71

Nghị quyết 71 đang biến sự tôn vinh người thầy từ một giá trị tinh thần thành một cam kết hành động cụ thể của Đảng và Nhà nước. Ảnh minh hoạ: internet

Đây không đơn thuần là một chính sách tài chính, mà là một sự khẳng định mạnh mẽ cho quan điểm coi "nhà giáo là động lực, quyết định chất lượng giáo dục, đào tạo". Bằng việc đưa ra những con số cụ thể, vượt trội, Nghị quyết 71 đang biến sự tôn vinh người thầy từ một giá trị tinh thần thành một cam kết hành động cụ thể của Đảng và Nhà nước.

Phá vỡ "vòng kim cô" thu nhập thấp

Điểm sáng đột phá và được mong chờ nhất của Nghị quyết chính là quy định về phụ cấp ưu đãi nghề. Văn bản nêu rõ yêu cầu: "Nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông lên tối thiểu 70% cho giáo viên".

Để thấy được tầm vóc của sự thay đổi này, cần so sánh với thực trạng hiện nay. Mức phụ cấp ưu đãi nghề của giáo viên đang được áp dụng theo các quy định cũ, dao động ở nhiều mức khác nhau, phổ biến là 30 - 35% đối với giáo viên phổ thông và 50% đối với giáo viên mầm non. Việc đặt ra một "mức sàn" tối thiểu là 70% cho cả hai cấp học này sẽ tạo ra một bước nhảy vọt về thu nhập thực tế.

Đối với một giáo viên mới ra trường hoặc có thâm niên thấp, mức tăng này có thể tương đương với việc tăng gấp đôi khoản phụ cấp hiện có, tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến tổng thu nhập hàng tháng. Điều này có ý nghĩa vô cùng to lớn. Nó giúp giải phóng người thầy khỏi áp lực phải làm thêm các công việc tay trái để trang trải cuộc sống. Khi gánh nặng kinh tế được giảm bớt, họ sẽ có thêm thời gian, tâm trí và năng lượng để đầu tư vào chuyên môn, nghiên cứu bài giảng, đổi mới phương pháp dạy học và quan tâm sâu sát hơn đến học sinh.

Cô N.T.Hương, một giáo viên tiểu học với 5 năm kinh nghiệm tại một trường ở ngoại thành Hà Nội, không giấu được sự xúc động khi nghe tin: "Thực sự, chúng tôi đã chờ đợi một chính sách như thế này từ rất lâu rồi. Mấy năm nay, ngoài giờ dạy, tôi còn phải bán hàng online để có thêm thu nhập trang trải cho gia đình. Khi nghe mức phụ cấp có thể tăng lên 70%, tôi đã mừng rơi nước mắt. Đây không chỉ là vấn đề tài chính, mà là sự ghi nhận, là động lực để chúng tôi có thể sống trọn vẹn với nghề, dành hết tâm huyết cho các con học sinh mà không phải lo nghĩ chuyện kinh tế nữa".

Hay như cô N.T.Điều, Hiệu trưởng Trường Mầm non Thái Phương (Tiên La, Hưng Yên) khi nhận được tin vui cũng chia sẻ, sau rất nhiều năm cống hiến, đội ngũ giáo viên mầm non luôn tận tâm yêu nghề nhưng chế độ đãi ngộ vẫn chưa tương xứng với tính chất công việc. Sắp tới Nhà nước nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông là tín hiệu tích cực để chị em yên tâm theo nghề.

Bên cạnh đó, một chế độ đãi ngộ xứng đáng sẽ làm tăng sức hấp dẫn của ngành sư phạm. Nó không chỉ giúp giữ chân những giáo viên giỏi đang có ý định rời ngành vì lý do thu nhập, mà còn là một "thỏi nam châm" thu hút những học sinh xuất sắc lựa chọn con đường trở thành người thầy trong tương lai, giải quyết tận gốc bài toán về chất lượng đầu vào cho đội ngũ giáo viên.

Theo PGS,TS Nguyễn Thành Nhân, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm (Đại học Huế), khi đời sống, thu nhập được cải thiện, nhà giáo sẽ yên tâm công tác, toàn tâm toàn ý cho sự nghiệp trồng người. Điều này cũng sẽ tăng sức hấp dẫn của nghề giáo với xã hội, thu hút được những người giỏi, xuất sắc vào sư phạm, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo.

Mặc dù vậy, vẫn có những ý kiến băn khoăn về việc tăng lương giáo viên liệu có làm giảm tình trạng dạy thêm, học thêm hay không. Trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Phạm Ngọc Thưởng khẳng định chủ trương là không cấm, mà chỉ siết chặt quản lý để hoạt động này đi vào nền nếp. Ông nhấn mạnh thu nhập chỉ là một trong nhiều lý do khiến giáo viên dạy thêm, vấn đề cốt lõi là quản lý việc dạy thêm đúng quy định, trong đó có nguyên tắc giáo viên không được dạy thêm cho học sinh mình trực tiếp dạy trên lớp. Ông yêu cầu việc dạy thêm phải được tổ chức một cách minh bạch, đàng hoàng, tránh gây tiếng xấu hay có hành vi ép buộc học sinh.

Thực tế cho thấy, nhu cầu học thêm cũng xuất phát từ chính học sinh, phụ huynh và có nhiều giáo viên dạy thêm không thu tiền hoặc chỉ thu phí tượng trưng. Do đó, vấn đề không nằm ở việc tăng lương để chấm dứt dạy thêm, mà là làm sao để quản lý hoạt động này một cách minh bạch và đúng quy định, đảm bảo sự công bằng trong giáo dục.

Sự ghi nhận đặc biệt nơi tuyến đầu

Nếu mức phụ cấp 70% là một chính sách mang tính phổ quát, thì quy định về mức phụ cấp 100% chính là trái tim, là điểm nhấn nhân văn sâu sắc nhất của Nghị quyết. Văn bản khẳng định một cách dứt khoát: "100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số".

Đây là sự thấu hiểu và ghi nhận xứng đáng cho những hy sinh thầm lặng của đội ngũ giáo viên "cắm bản". Họ không chỉ là người dạy chữ, mà còn là những chiến sĩ văn hóa nơi tuyến đầu của Tổ quốc, ngày đêm đối mặt với điều kiện sống khắc nghiệt, cơ sở vật chất thiếu thốn, rào cản về ngôn ngữ và khác biệt văn hóa. Họ vừa là thầy, vừa là cha, là mẹ, là người vận động bà con cho con em đến lớp.

Mức phụ cấp 100%, về thực chất là tăng gấp đôi mức lương cơ sở và các khoản phụ cấp chức vụ hiện hưởng, mang lại hai giá trị to lớn. Về mặt vật chất, nó là nguồn hỗ trợ tài chính quan trọng, bù đắp cho những chi phí sinh hoạt đắt đỏ và những thiếu thốn nơi vùng sâu, vùng xa. Về mặt tinh thần, nó là một sự động viên vô giá, một thông điệp rõ ràng rằng Đảng, Nhà nước và xã hội luôn trân trọng, thấu hiểu và đồng hành cùng những cống hiến của họ.

Chính sách này, kết hợp với chủ trương "xây dựng nhà công vụ, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên ở xa tới công tác", sẽ tạo thành một gói chính sách đủ mạnh để giải quyết bài toán thiếu giáo viên ở các vùng khó khăn. Nó không chỉ giúp giữ chân các thầy cô đang công tác, mà còn tạo động lực để các giáo viên trẻ, tài năng tình nguyện lên miền ngược, ra hải đảo, góp phần thực hiện mục tiêu cao cả là thu hẹp khoảng cách về chất lượng giáo dục giữa các vùng miền.

Đại diện một trường học tại vùng đặc biệt khó khăn của Lạng Sơn, ông Lâm Văn Vản, Phó hiệu trưởng Trường PTDT Bán trú tiểu học Yên Lỗ (xã Thiện Hòa, tỉnh Lạng Sơn) tin rằng chính sách tăng phụ cấp sẽ tạo ra sự thay đổi căn bản cho giáo dục địa phương. Ông nhấn mạnh rằng, khi đời sống được đảm bảo, các nhà giáo sẽ có thêm động lực cống hiến. Quan trọng hơn, chính sách này sẽ giúp "đảo ngược" tình trạng thiếu giáo viên, mang lại cơ hội học tập tốt hơn cho học sinh vùng sâu vùng xa và góp phần thực hiện mục tiêu công bằng trong giáo dục.

Còn cô N.T.Xuyến, giáo viên tại điểm trường Sùng Pờ A, Trường Mầm non Sủng Trà (xã Sủng Máng, Tuyên Quang) cho biết, công tác tại vùng đặc biệt khó khăn, điều kiện đi lại, giảng dạy... đều rất vất vả. Vì vậy, khi tiếp cận nội dung của Nghị quyết 71 với nhiều chủ trương quan tâm đến chế độ chính sách để nâng cao đời sống cho giáo viên; trong đó có chủ trương ưu đãi với giáo viên vùng đặc biệt khó khăn với mức phụ cấp ưu đãi nghề lên tới 100%, cô cảm thấy rất vui mừng.

Tái định vị vai trò nhà giáo

Sẽ là thiếu sót nếu chỉ nhìn nhận chính sách đãi ngộ trong Nghị quyết 71 qua lăng kính tài chính đơn thuần. Tác động của nó sâu rộng hơn rất nhiều, hướng tới việc tái định vị và nâng cao vị thế của người thầy trong xã hội hiện đại.

Khi giáo viên có một cuộc sống đủ đầy, tự tin và được xã hội tôn trọng, họ sẽ trở thành những tấm gương sáng thực sự cho học sinh noi theo. Uy tín của người thầy được củng cố, từ đó giúp chấn chỉnh những tiêu cực, bệnh thành tích trong giáo dục, và xây dựng một môi trường văn hóa học đường lành mạnh, nơi giá trị của tri thức và nhân cách được đặt lên hàng đầu. Nghị quyết đã nhấn mạnh phương châm "thầy ra thầy, trò ra trò" và "coi trọng danh dự người thầy, tôn vinh người thầy trong xã hội", và chính sách đãi ngộ vượt trội này là công cụ hữu hiệu nhất để hiện thực hóa phương châm đó.

Theo nhận định của bà Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, Nghị quyết 71-NQ/TW đặc biệt nhấn mạnh việc coi trọng danh dự, vị thế người thầy, kiên quyết chấn chỉnh những hiện tượng tiêu cực để trả lại môi trường sư phạm trong sạch và tôn vinh đúng mực các thầy cô trong xã hội, được đãi ngộ xứng đáng. Đây là những quyết sách mạnh mẽ, kịp thời, nhằm mở thông điểm nghẽn và tạo điều kiện để giáo dục bứt phá.

Tuy nhiên, con đường từ nghị quyết đến cuộc sống luôn cần những bước đi cụ thể. Thách thức phía trước là việc Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cần nhanh chóng thể chế hóa các chủ trương này thành những văn bản quy phạm pháp luật chi tiết. Việc xác định nguồn ngân sách khổng lồ để thực hiện chính sách này đòi hỏi một quyết tâm chính trị rất lớn và sự điều hành vĩ mô hợp lý, dựa trên cam kết chi tối thiểu 20% tổng chi ngân sách cho giáo dục.

Để Nghị quyết 71 sớm đi vào cuộc sống, ông Lê Đức Thuận, nguyên Trưởng phòng GD-ĐT (quận Ba Đình cũ, Hà Nội) cho rằng, thay đổi tư duy ở mọi cấp là yếu tố quyết định, phải có một cuộc cách mạng thực sự trong tư duy của các nhà quản lý, từ bỏ cách làm hành chính, quan liêu, sang tư duy phục vụ, kiến tạo. Đội ngũ nhà giáo cũng cần thay đổi, chuyển từ truyền thụ kiến thức sang tổ chức, dẫn dắt quá trình học tập của học sinh.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng cho biết, trong phạm vi trách nhiệm của Bộ GD-ĐT, việc triển khai nghị quyết sẽ gồm sửa đổi các luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp… để trình Quốc hội trong tháng 10/2025. Không chỉ riêng Bộ GD-ĐT mà tất cả các cấp, các ngành đều đã được phân công rõ trong Nghị quyết, rõ người, rõ việc, rõ đối tượng triển khai. Cũng theo Thứ trưởng, trong Hội nghị tổng kết năm học của ngành giáo dục, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nêu phải đổi mới tư duy quản lý, các nhiệm vụ không phải chỉ là của ngành giáo dục mà phải là của toàn xã hội.

Có thể khẳng định rằng, với chính sách đãi ngộ đột phá này, Nghị quyết 71 đã thực sự chạm đến gốc rễ của vấn đề, đặt con người vào trung tâm của sự phát triển. Đây là một sự đầu tư chiến lược cho tương lai, bởi đầu tư cho nhà giáo chính là đầu tư cho chất lượng nguồn nhân lực, cho sự hưng thịnh của quốc gia. Một chương mới, tươi sáng hơn, đang mở ra cho đội ngũ những người "lái đò thầm lặng" trên khắp mọi miền đất nước.