Tránh lợi ích nhóm trong xây dựng quy chuẩn quốc gia

Ban hành quy chuẩn kỹ thuật cần thực hiện theo trình tự thủ tục riêng biệt

Sáng 7/1/2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

Cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật

Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, có ý kiến cho rằng hiện nay, việc xây dựng, ban hành quy chuẩn kỹ thuật đang được thực hiện đồng thời theo 2 quy trình quy định tại Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2006 và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Do vậy, đề nghị quy định quy trình về việc ban hành các quy chuẩn kỹ thuật đồng bộ với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật để đảm bảo tính thống nhất, rõ ràng, chặt chẽ, kịp thời, đáp ứng yêu cầu về phát triển kinh tế - xã hội.

Về nội dung này, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, để bảo đảm tính khả thi và đáp ứng yêu cầu của quy chuẩn kỹ thuật có tính kỹ thuật chuyên môn sâu, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn, sức khỏe con người, môi trường thì quá trình xây dựng, thẩm định phải tiến hành nhiều hoạt động như khảo sát, thử nghiệm, khảo nghiệm, đánh giá tác động…

Vì vậy, việc xây dựng, thẩm định, ban hành quy chuẩn kỹ thuật cần thực hiện theo trình tự thủ tục riêng biệt, tuân thủ đúng quy định của Hiệp định TBT, các cam kết quốc tế và được quy định cụ thể tại dự thảo Luật này.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã chỉnh lý theo hướng giữ nguyên các quy định tại Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2006 về trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành quy chuẩn kỹ thuật và sửa đổi, bổ sung Điều 4 Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2006.

Đồng thời, đề nghị Chính phủ chỉ đạo việc sửa đổi, bổ sung Điều 4 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo hướng: Bổ sung quy định rõ “Quy chuẩn kỹ thuật” là văn bản thuộc hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; trình tự, thủ tục xây dựng, thẩm định, ban hành quy chuẩn kỹ thuật được thực hiện theo quy định của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

Về các quy định liên quan đến xây dựng, công bố tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), xây dựng ban hành quy chuẩn kỹ thuật cho đối tượng thuộc danh mục bí mật nhà nước, có ý kiến đề nghị rà soát, quy định cụ thể trong dự thảo Luật hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết đối với trình tự, thủ tục xây dựng, thẩm định, công bố TCVN và trình tự, thủ tục xây dựng, thẩm định, ban hành quy chuẩn quốc gia (QCVN) đối với các đối tượng thuộc danh mục bí mật nhà nước đảm bảo thống nhất với Luật Bảo vệ bí mật nhà nước.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã chỉnh lý, bổ sung Điều 7b quy định chung về các đối tượng thuộc danh mục bí mật nhà nước, theo đó, giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Về quy định trách nhiệm thẩm định QCVN, có ý kiến đề nghị rà soát, làm rõ, bổ sung quy định trách nhiệm của Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan trong việc thẩm định QCVN bảo đảm tính thống nhất, khách quan, tránh lợi ích nhóm, cục bộ của các bộ trong xây dựng, ban hành QCVN, đặc biệt trong xử lý một số lĩnh vực giao thoa về phạm vi, đối tượng áp dụng, chồng chéo về thẩm quyền trong xây dựng QCVN.

Trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội và thể chế hóa kịp thời Chỉ thị số 38-CT/TW, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã thống nhất với Cơ quan chủ trì soạn thảo chỉnh lý điểm d khoản 1 Điều 32 dự thảo Luật theo hướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ thẩm quyền chủ trì thẩm định QCVN. Tuy nhiên, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, đánh giá làm rõ cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của quy định này.

Hai phương án về chứng nhận sự phù hợp với tiêu chuẩn cơ sở

Về ý kiến đề nghị bổ sung quy định chứng nhận sự phù hợp đối với tiêu chuẩn cơ sở, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thấy rằng, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2006 và dự thảo Luật do Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 không quy định nội dung chứng nhận sự phù hợp đối với tiêu chuẩn cơ sở.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy

Qua khảo sát thực tế và tổng kết thi hành Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật cho thấy, có nhu cầu chứng nhận sự phù hợp đối với các tiêu chuẩn cơ sở do các doanh nghiệp, tập đoàn, hội, hiệp hội tự xây dựng.

Trên cơ sở nghiên cứu ý kiến đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề xuất 2 phương án: Phương án 1: Không bổ sung quy định chứng nhận sự phù hợp đối với tiêu chuẩn cơ sở và giữ như Luật hiện hành.

Phương án này có ưu điểm là phù hợp với khả năng quản lý của cơ quan quản lý nhà nước về tiêu chuẩn cơ sở, thực tiễn xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn cơ sở hiện nay, phù hợp với bản chất của tiêu chuẩn cơ sở là tự xây dựng, công bố và tự nguyện áp dụng trong phạm vi cơ sở của mình.

Tuy nhiên, phương án này cũng có hạn chế là chưa phát huy, khai thác nguồn lực xã hội, đặc biệt là đầu tư của các tổ chức, doanh nghiệp lớn cho hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn. Cơ quan chủ trì soạn thảo thống nhất với Phương án 1.

Phương án 2: Bổ sung quy định việc chứng nhận sự phù hợp đối với tiêu chuẩn cơ sở và giao Chính phủ quy định chi tiết về điều kiện tiêu chuẩn cơ sở được sử dụng để chứng nhận sự phù hợp.

Phương án này có ưu điểm là góp phần thúc đẩy xã hội hoá hoạt động xây dựng, áp dụng tiêu chuẩn cơ sở, góp phần nâng cao hạ tầng chất lượng quốc gia; đề cao vai trò khu vực tư nhân trong tham gia vào hoạt động xây dựng theo lộ trình phù hợp, áp dụng tiêu chuẩn, đặc biệt là những tiêu chuẩn cơ sở có chất lượng cao; mở rộng phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn cơ sở.

Tuy nhiên, nhược điểm của phương án này là chưa đánh giá hết khả năng triển khai trên thực tế, có thể có trường hợp lợi dụng để trục lợi, gây ảnh hưởng tiêu cực.

Đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường lựa chọn Phương án 2; đồng thời đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo có đánh giá tác động, nghiên cứu quy định điều kiện thực hiện; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hậu kiểm.

Về các quy định liên quan đến điều kiện đảm bảo cho việc thực hiện hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, có ý kiến đề nghị bảo đảm nguồn lực cho hoạt động, lĩnh vực về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; bổ sung các chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân đóng góp cho hoạt động xây dựng Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; đầu tư xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao xây dựng tiêu chuẩn và hội nhập quốc tế; ý kiến khác đề nghị thể chế hóa đầy đủ Chỉ thị số 38/CT-TW.

Nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật hợp nhất đã bổ sung 1 Chương quy định về bảo đảm điều kiện, nguồn lực cho công tác quản lý hoạt động này và thể hiện tại các Điều 58, 59,60,61 và 62 của dự thảo Luật.