Thái Nguyên: Vì sao một số dự án phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số giải ngân thấp

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững. Ảnh minh hoạ: Internet

Ban Dân tộc là cơ quan thường trực, chủ trì tham mưu quản lý Chương trình; chủ trì, phối hợp với các sở, ngành tổng hợp, đề xuất phương án phân bổ vốn Chương trình giai đoạn 2021 - 2025 và hàng năm tham mưu UBND tỉnh phân bổ vốn; tổng hợp báo cáo định kỳ và đột xuất Chương trình; chủ trì dự án, tiểu dự án, nội dung thành phần lĩnh vực đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, nước sinh hoạt, đất ở, đất sản xuất, đào tạo cán bộ quản lý chương trình, tiếng dân tộc, hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị… và được giao kinh phí thực hiện dự án 3, 5, 9, 10.

Theo số liệu thanh tra, dự án ngân sách được giao thực hiện Chương trình năm 2022 và năm 2023 là 774,1 tỷ đồng, trong đó năm 2022 là 282 tỷ đồng, năm 2023 là 492 tỷ đồng.

Tuy nhiên, tổng kinh phí đề nghị quyết toán là 484,4 tỷ đồng/774,1 tỷ đồng, bằng 62,6% so với dự toán, trong đó năm 2022 là 142,9 tỷ đồng, năm 2023 là 341,4 tỷ đồng. Kinh phí nộp trả ngân sách Nhà nước 63,2 tỷ đồng.

Cơ quan thanh tra xác định việc bố trí kinh phí thực hiện đối ứng năm 2023 được ngân sách tỉnh và ngân sách huyện bố trí vốn đối ứng đảm bảo theo quy định. Năm 2022, Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành V đã kiểm tra, đánh giá.

Việc phân bổ vốn đã căn cứ vào nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn, nhưng không có dự toán chi tiết từng nội dung và nhiệm vụ cụ thể để lập nhu cầu vốn. Tỷ lệ giải ngân vốn đạt tỷ lệ thấp.

Cụ thể, tại dự án 1, tỷ lệ giải ngân chỉ đạt 60,13% so với dự toán, tức 63,4 tỷ đồng/105,4 tỷ đồng, trong đó nội dung số 3 - chi hỗ trợ đất sản xuất, chuyển đổi nghề chưa thực hiện.

Tại dự án 3, tỷ lệ giải ngân đạt 11,62% so với dự toán, trong đó huyện Phú Lương, huyện Đồng Hỷ chưa thực hiện tiểu dự án 1 là hỗ trợ khoanh nuôi bảo vệ rừng; huyện Định Hóa, huyện Phú Lương và Ban Dân tộc tỉnh chưa thực hiện tiểu dự án 2 là hỗ trợ phát triển theo chuỗi giá trị.

Tại dự án 5, tỷ lệ giải ngân đạt 55,64% so với dự toán, là 93,9 tỷ đồng/168,8 tỷ đồng.

Thanh tra tỉnh xác định có nhiều nguyên nhân, khó khăn vướng mắc ảnh hưởng đến kết quả giải ngân nguồn vốn thực hiện Chương trình. Về nguyên nhân, vướng mắc chung, Chương trình ưu tiên nguồn lực đầu tư, hỗ trợ cho các xã, thôn đặc biệt khó khăn, các xã ATK chưa hoàn thành chương trình 135, chưa về đích nông thôn mới và trực tiếp là các hộ nghèo, cận nghèo.

Những năm qua, tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giảm nhanh, đến cuối năm 2023 giảm còn 4,62%. Các xã đặc biệt khó khăn về đích nông thôn mới thuộc đối tượng thụ hưởng xã khu vực I theo Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Nguồn vốn Trung ương cấp ổn định cho cả giai đoạn, nhiều nội dung được cấp vốn nhưng đối tượng giảm dẫn đến tỷ lệ giải ngân nguồn vốn không cao.

Hệ thống văn bản quy định, hướng dẫn tổ chức thực hiện Chương trình còn nhiều bất cập, chưa đầy đủ phải sửa đổi, bổ sung nhiều.

Văn bản hướng dẫn của các bộ, ngành Trung ương có nội dung chưa thống nhất, chưa rõ ràng nên khó khăn cho việc việc phân bổ vốn chi tiết đến từng tiểu dự án, nội dung, nhiệm vụ của Chương trình, chưa thực sự phân cấp, phân quyền cho các sở, ngành, địa phương dẫn đến làm giảm tính chủ động trong việc phân bổ vốn và tổ chức triển khai thực hiện.

Nhiều nội dung Trung ương phân bổ vốn vượt quá nhu cầu của tỉnh nhưng không được điều chuyển vốn giữa các nội dung cho phù hợp với nhu cầu thực tế như vốn giao thực hiện tiểu dự án 1- dự án 3; tiểu dự án 2, 3, 4 - dự án 5; dự án 8; tiểu dự án 1 - dự án 9...

Ngày 18/1/2024, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 111/2024/NQ-QH về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó cho phép địa phương điều chỉnh dự toán ngân sách Nhà nước từ dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ hoặc không đủ điều kiện để giải ngân theo quy định hoặc có tỷ lệ giải ngân thấp để bổ sung dự toán cho các dự án thành phần khác trong cùng Chương trình.

Ngoài ra, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên chỉ ra công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện Chương trình còn chưa được thường xuyên.

Bên cạnh đó, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên kết luận Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong năm 2022 - 2023 đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi so với bình quân chung của cả nước theo các mục tiêu của Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ. Các công trình dự án đưa vào sử dụng góp phần tăng cường cơ sở vật chất thiết yếu phục vụ sản xuất và dân sinh, nâng cao mức thụ hưởng về văn hóa cho đồng bào vùng dân tộc gắn với phát triền du lịch cộng đồng. Các đơn vị đã tổ chức các hội nghị tuyên truyền góp phần chuyển đổi nhận thức, hành vi hôn nhân của đồng bào dân tộc thiểu số, giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết…