Quy chuẩn sữa Việt Nam: Chuyên gia đề xuất rà soát để bảo vệ người tiêu dùng

Ngày 5/8, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) tổ chức Hội thảo “Phát triển ngành sữa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài chủ trì hội thảo.

Nghịch lý sản phẩm dinh dưỡng tốt hơn lại ít cơ hội hơn

Phát biểu tại hội thảo, TS. Nguyễn Mạnh Đạt, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Thực phẩm nhấn mạnh, sữa hoàn nguyên từng là giải pháp phù hợp trong bối cảnh Việt Nam còn nhiều khó khăn về kinh tế, góp phần bổ sung dinh dưỡng cho trẻ em trong giai đoạn phát triển.

Tuy nhiên, khi điều kiện kinh tế xã hội đã thay đổi, việc tiếp tục sử dụng sữa hoàn nguyên hoặc sữa pha lại cần được cân nhắc kỹ lưỡng do tiềm ẩn nhiều rủi ro với sức khỏe, đặc biệt là sự phát triển xương và thể lực của trẻ nhỏ.

"Về mặt cấu trúc xương và phát triển thể chất, nếu chỉ dùng sữa hoàn nguyên trong thời gian dài, sẽ ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ và phát triển toàn diện của trẻ", ông nói.

Theo ông Đạt, sữa tươi tuy vượt trội về giá trị dinh dưỡng nhưng đang gặp bất lợi trong cạnh tranh do chênh lệch giá thành so với sữa hoàn nguyên. Điều này dẫn tới một nghịch lý trên thị trường, sản phẩm dinh dưỡng tốt hơn lại ít cơ hội hơn.

Vấn đề nằm ở chỗ, phần lớn người tiêu dùng hiện vẫn nhầm lẫn giữa "sữa tươi tiệt trùng" và "sữa hoàn nguyên tiệt trùng", do chưa có sự phân biệt rõ ràng trong các quy chuẩn kỹ thuật hiện hành. Việc pha sữa bột rồi tiệt trùng cũng được gọi là "sữa tiệt trùng", khiến người dân khó nhận diện bản chất sản phẩm.

Không dừng lại ở đó, thuật ngữ "hoàn nguyên" cũng dễ gây hiểu nhầm. "Nghe thì giống như 'hoàn nguyên', tức là quay lại trạng thái ban đầu. Nhưng thực tế, liệu sữa có thực sự trở về nguyên trạng?", TS. Nguyễn Mạnh Đạt đặt vấn đề và cho rằng "dù có sấy khô và hoàn nguyên lại, nhiều thành phần, đặc biệt là các loại vitamin tan trong nước đã bị mất đi. Quá trình xử lý công nghiệp cũng không thể phục hồi toàn bộ cấu trúc sinh học ban đầu".

Ông dẫn chứng, ở các nước châu Âu, nơi có tiêu chuẩn nghiêm ngặt về thực phẩm, người dân chủ yếu sử dụng sữa tươi thanh trùng hoặc tiệt trùng chứ không phổ biến việc dùng sữa hoàn nguyên như tại một số nước đang phát triển.

"Chúng ta phải nhìn nhận rõ, sữa là thực phẩm duy nhất trong tự nhiên được sinh ra với mục đích nuôi con. Không một loại thực phẩm nào khác mang đặc điểm này", TS. Đạt nói và cho rằng, bất kỳ sản phẩm thay thế nào  kể cả sữa công thức, dù có bổ sung nhiều dưỡng chất đến đâu, cũng không thể tái tạo hoàn toàn cấu trúc sinh học nguyên bản của sữa tươi, nhất là các yếu tố miễn dịch tự nhiên có trong sữa mẹ hoặc sữa tươi.

Rạch ròi chuẩn sữa, minh bạch thị trường

TS. Nguyễn Mạnh Đạt thông tin, trước thực trạng đó, Bộ Công Thương đã giao nhiệm vụ cho các đơn vị rà soát và xây dựng lại quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các sản phẩm sữa. Quá trình rà soát cho thấy còn nhiều bất cập trong quy chuẩn hiện hành.

Thứ nhất, quy định hiện nay chưa phân định rõ ràng giữa sữa được làm từ nguyên liệu tươi và sữa được pha từ sữa bột hoàn nguyên, dẫn đến tình trạng cùng một nhãn "sữa tiệt trùng" nhưng bản chất sản phẩm khác nhau hoàn toàn.

Thứ hai, nhiều chỉ số dinh dưỡng quan trọng như protein, chất béo, vitamin D, canxi… chưa được quy định rõ về hàm lượng tối thiểu hoặc mức bắt buộc phải có. "Ở nhiều nước, các vi chất thiết yếu này được quy định cụ thể để đảm bảo dinh dưỡng, đặc biệt với trẻ nhỏ. Nhưng tại Việt Nam, chưa có quy định chi tiết tương đương", ông Đạt nhận định.

Do đó, việc cập nhật, hoàn thiện quy chuẩn kỹ thuật về sữa là rất cấp thiết. "Không phải vì có sai sót mà là do thực tiễn đã thay đổi, đòi hỏi phải có điều chỉnh phù hợp để bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em và đảm bảo sự minh bạch trên thị trường sữa hiện nay", ông Đạt cho hay.

Bên cạnh đó, việc xây dựng quy chuẩn cũng cần dựa trên tiêu chí khoa học, khách quan và trung thực. "Điều quan trọng là phải làm rõ về nhận thức xã hội thế nào là 'sữa hoàn nguyên'? Và người tiêu dùng có quyền được biết rõ mình đang sử dụng loại sữa nào", vị chuyên gia nhấn mạnh.

Ông cũng cho rằng, cần tập trung vào những sản phẩm mà Việt Nam có lợi thế cạnh tranh, vừa đảm bảo chất lượng dinh dưỡng cho người tiêu dùng, vừa phát triển ngành sữa theo hướng hợp lý, bền vững.