Cải cách hành chính trong lĩnh vực hộ tịch gắn với chuyển đổi số
Trong tiến trình xây dựng Chính phủ số, xã hội số, cải cách hành chính trong lĩnh vực hộ tịch đang trở thành một trong những điểm nhấn quan trọng, bởi hộ tịch là lĩnh vực tác động trực tiếp, thường xuyên đến đời sống mỗi công dân, từ khi sinh ra đến khi qua đời. Việc gắn cải cách thủ tục hành chính (TTHC) với chuyển đổi số không chỉ tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp mà còn góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch, hiệu quả.
Công dân đang được cán bộ phường Thanh Xuân hướng dẫn đăng ký thủ tục hành chính trực tuyến. Ảnh: Thiên Bình
Bộ Tư pháp vừa trình Chính phủ đề xuất chính sách xây dựng dự án Luật Hộ tịch (sửa đổi) nhằm thay thế Luật Hộ tịch năm 2014. Theo đó, Bộ Tư pháp đề xuất 5 nhóm chính sách liên quan đến việc xây dựng dự án Luật Hộ tịch (sửa đổi).
Trong đó, chính sách “Tiếp tục cải cách hành chính trong lĩnh vực hộ tịch gắn với chuyển đổi số, hiện đại hóa phương thức thực hiện nhằm nâng cao chất lượng công tác đăng ký, quản lý hộ tịch, tạo thuận lợi tối đa cho người dân” được xem là một trong những chính sách then chốt, cốt lõi của dự án Luật.
Sự cần thiết ban hành chính sách
Người dân thực hiện thủ tục hành chính tại phường Thanh Xuân, thành phố Hà Nội. Ảnh: Thiên Bình
Luật Hộ tịch năm 2014 được ban hành trong bối cảnh ứng dụng công nghệ thông tin mới ở giai đoạn khởi đầu, nên một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn chuyển đổi số và định hướng của Đảng, Nhà nước về xây dựng Chính phủ số, xã hội số.
Bên cạnh đó, Luật Hộ tịch chưa có quy định đầy đủ về cơ chế pháp lý cho việc xác thực, ký số, lưu trữ và quản lý hồ sơ điện tử.
Theo Quyết định số 1833/QĐ-BTP ngày 23/6/2025 của Bộ Tư pháp về việc công bố TTHC được sửa đổi, bổ sung trong lĩnh vực hộ tịch tại cơ quan đăng ký hộ tịch trong nước thuộc phạm vi chức năng quản lý của Bộ Tư pháp thì có đến 39 TTHC về hộ tịch, trong đó có nhiều TTHC cùng loại, có tính chất tương tự.
Vì vậy, nếu không thực hiện việc cắt giảm, đơn giản hóa thành phần hồ sơ và xác định thẩm quyền đăng ký hộ tịch phi địa giới hành chính sẽ đi ngược với chỉ đạo của Đảng, Nhà nước trong cải cách mạnh mẽ TTHC, mục tiêu về thực hiện TTHC không phụ thuộc vào địa giới hành chính trong phạm vi cấp tỉnh.
Từ những bất cập nêu trên, việc nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy định của Luật Hộ tịch và các văn bản liên quan theo hướng đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, thống nhất quản lý dữ liệu, đơn giản hóa TTHC và nâng cao chất lượng phục vụ người dân là yêu cầu cấp thiết, nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và phù hợp với xu thế phát triển trong giai đoạn mới.
Đăng ký hộ tịch không phụ thuộc vào nơi cư trú
Bộ Tư pháp cho biết, nội dung của chính sách là sửa đổi các quy định về thủ tục đăng ký hộ tịch theo hướng đơn giản hóa, cắt giảm các giấy tờ không cần thiết và đã có trong cơ sở dữ liệu; quy định công chức thực hiện công tác hộ tịch phải chủ động khai thác, tra cứu thông tin qua các Cơ sở dữ liệu, không yêu cầu người dân phải nộp, xuất trình;
Cho phép người yêu cầu thực hiện đăng ký hộ tịch không phụ thuộc vào nơi cư trú trong phạm vi cấp tỉnh (đối với thủ tục đăng ký khai sinh, kết hôn, giám hộ, nhận cha, mẹ, con, khai tử) và đăng ký hộ tịch không phụ thuộc vào nơi cư trú đối với các thủ tục còn lại.
Ngoài ra, sửa đổi các quy định để bảo đảm thực hiện đăng ký hộ tịch trực tuyến toàn trình đối với các thủ tục về hộ tịch (trừ đăng ký kết hôn); chỉ trả kết quả bản giấy và mở sổ hộ tịch đối với 3 thủ tục đăng ký hộ tịch thiết yếu (khai sinh, kết hôn, khai tử); đối với các thủ tục còn lại chỉ trả kết quả là bản điện tử, bản giấy trả theo yêu cầu của người dân và sử dụng sổ hộ tịch điện tử (không mở sổ giấy).
Việc cắt giảm TTHC trong lĩnh vực hộ tịch, bảo đảm tinh gọn, thống nhất, đáp ứng đăng ký hộ tịch không phụ thuộc địa giới hành chính, tăng tỷ lệ đăng ký trực tuyến, trực tuyến toàn trình; khai thác, sử dụng giấy tờ/dữ liệu điện tử được xem là giải pháp hữu hiệu để thực hiện chính sách này.
Giải pháp này hoàn toàn phù hợp với định hướng của Đảng và Nhà nước về cải cách TTHC, phát triển Chính phủ số, được xác định tại Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó yêu cầu “đổi mới toàn diện việc giải quyết TTHC, cung cấp dịch vụ công không phụ thuộc địa giới hành chính, nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến toàn trình, cá nhân hóa và dựa trên dữ liệu”;
Phù hợp với lộ trình cải cách TTHC và chuyển đổi số quốc gia, đồng thời vẫn tạo thuận lợi tối đa cho người dân trong việc thực hiện quyền nhân thân và nghĩa vụ công dân;
Đồng thời, phù hợp với Kế hoạch số 02-BCĐTW ngày 19/6/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhấn mạnh việc “cung cấp tập trung các dịch vụ công trực tuyến toàn trình trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, tái sử dụng dữ liệu và cắt giảm tối đa hồ sơ giấy tờ”.
Theo bà Trần Thu Thủy – chuyên viên cao cấp Bộ Tư pháp, việc gắn cải cách TTHC với chuyển đổi số nhằm hướng đến mục tiêu cắt giảm số lượng TTHC, đơn giản hóa các TTHC, thành phần các giấy tờ trong hồ sơ, bảo đảm dữ liệu được tái sử dụng tối đa, người dân không phải cung cấp lại thông tin đã có, rút ngắn thời gian giải quyết, giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính… Đồng thời, đổi mới toàn diện phương thức đăng ký, quản lý hộ tịch, thực hiện chuyển đổi số trong toàn bộ quy trình nghiệp vụ theo hướng tăng cường đăng ký hộ tịch trực tuyến, đăng ký hộ tịch trực tuyến toàn trình, không phụ thuộc nơi cư trú.
