Bộ trưởng Tư pháp: Dù có cơ chế miễn trừ trách nhiệm, anh em làm cũng rất lo lắng

Sáng 23/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật. 

Cởi trói tâm lý sợ sai khi thực hiện nhiệm vụ công

Tán thành có cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh, “những con tàu tốc hành đang mang đến cho đất nước rất nhiều cơ hội để phát triển nhưng thời gian tàu dừng lại ở mỗi ga là rất ngắn, không thể để lỡ cơ hội phát triển của đất nước chỉ vì những điểm nghẽn của pháp luật”.

Nhưng bà Thủy đề nghị quy định rõ những nội dung liên quan đến hạn chế quyền con người, công dân, liên quan tội phạm, hình phạt, tố tụng tư pháp thì không áp dụng cơ chế đặc biệt tại nghị quyết này để xử lý.

Tức là, không trao quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được sửa các luật, nghị quyết của Quốc hội liên quan đến vấn đề này.

“Đây là những vấn đề liên quan trực tiếp đến sinh mệnh chính trị của con người, liên quan đến tội hay không tội, tù hay không tù… Do đó phải do Quốc hội thảo luận và điều chỉnh”, bà Thủy nói.

Nội dung nữa, dự thảo nghị quyết quy định: “Người đứng đầu cơ quan, đơn vị, người tham gia xây dựng nghị quyết này và tham gia xác định, xử lý các khó khăn, vướng mắc theo quy định tại nghị quyết này được xem xét loại trừ, miễn trách nhiệm trong trường hợp đã tuân thủ đầy đủ các quy trình, quy định liên quan và không vụ lợi trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nhưng vẫn xảy ra thiệt hại".

Bà Thủy đề nghị bổ sung việc giao cho Chính phủ quy định chi tiết nội dung về miễn trừ trách nhiệm hoặc miễn trách nhiệm xử lý, để trong tổ chức thực hiện có sự thống nhất và nhất quán.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh) nhận định, quy định trên góp phần cởi trói tâm lý sợ sai khi thực hiện nhiệm vụ công. 

Song, theo ông Bình, cơ chế miễn trách nhiệm tuy có tính nhân văn nhưng lại chưa có tiêu chí kiểm chứng cụ thể, điều này có thể dẫn đến bị lợi dụng để bao che sai sót hoặc tránh né trách nhiệm.

Vì vậy, ông đề nghị trong dự thảo nghị quyết cần làm rõ điều kiện để được miễn trách nhiệm, cụ thể là phải có kết luận của cơ quan thanh tra, kiểm tra hoặc kiểm toán xác định cán bộ không sai phạm.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nêu lại nguyên tắc khi xử lý những vấn đề rất nhạy cảm, phức tạp là miễn trách nhiệm nếu như những người tham gia không có vụ lợi. 

“Một câu này đã hàm chứa rất nhiều những nội dung, phải bảo đảm tính công khai, minh bạch, tính chịu trách nhiệm và tính rõ ràng trong tham gia xử lý”, Bộ trưởng Tư pháp nói.

Ông chia sẻ thêm, dù đã có cơ chế miễn trừ trách nhiệm, những anh em làm trực tiếp hay tham gia thẩm định cũng rất lo lắng, chứ không phải có nghị quyết này Chính phủ muốn làm hoặc có thể lạm dụng được. “Cơ chế giám sát, cơ chế để chịu trách nhiệm ràng buộc rất lớn”, theo lời Bộ trưởng Tư pháp.

Không làm phát sinh các cơ chế xin - cho

Theo đại biểu Thạch Phước Bình, dự thảo nghị quyết đã giao trách nhiệm rõ ràng cho các bộ, ngành, địa phương trong việc rà soát, đề xuất phương án xử lý các khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật. 

Điều ông băn khoăn là, dự thảo chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý hoặc hành chính nếu các cơ quan này không thực hiện, thực hiện chậm trễ hoặc chỉ thực hiện mang tính hình thức. 

“Điều này dễ dẫn đến tình trạng trên nóng, dưới lạnh, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai nghị quyết”, ông Bình nhận định.

Theo ông Bình, cần bổ sung quy định về chế tài đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu bộ, ngành, địa phương gắn với việc thực hiện nghĩa vụ rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật. Kết quả thực hiện có thể được đưa vào tiêu chí xếp loại công chức, công vụ thi đua, khen thưởng.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề nghị bổ sung nguyên tắc đảm bảo minh bạch và không làm phát sinh các cơ chế xin - cho. 

“Một số nội dung cần giao thẩm quyền xử lý cho bộ, ngành và địa phương, nếu không có nguyên tắc minh bạch này sẽ dẫn đến tùy nghi, khó áp dụng”, ông Đồng nêu quan điểm, đồng thời đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình cũng như công khai về phương án xử lý.

Về nguyên tắc xử lý vướng mắc, bà Thủy lưu ý, cần bảo đảm tính hợp hiến và tính thống nhất của hệ thống pháp luật, để tránh sau khi tháo gỡ được những vướng mắc ở văn bản pháp luật này lại làm nảy sinh những mâu thuẫn, vướng mắc mới ở các văn bản pháp luật khác và dẫn tới không thể thực hiện được.

Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho hay, những cơ chế đề xuất chỉ có hiệu lực đến hết ngày 28/2/2027 và trong khoảng thời gian này phải rà soát sửa đổi các luật để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Ông cũng đề nghị nghị quyết cần có hiệu lực ngay khi Quốc hội thông qua.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, việc xử lý vướng mắc do quy định pháp luật là công việc cấp bách, hệ trọng, phức tạp và nếu không giải quyết kịp thời sẽ dẫn đến ách tắc, cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

“Đây là công việc cần phải làm ngay và làm quyết liệt, làm đến nơi, đến chốn; đây không chỉ là mục tiêu mà còn là mệnh lệnh chính trị đã được xác định trong Nghị quyết 66”, ông Định nhấn mạnh và nhắc đến mục tiêu trong năm 2025, về cơ bản xử lý xong khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật.