Thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân thông qua hoạt động thanh tra: Từ kiểm soát sang đồng hành
Sáng 24/12, Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài khoa học Thanh tra Chính phủ đã tổ chức hội nghị thuyết minh đề tài khoa học cấp bộ “Thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân thông qua hoạt động thanh tra” do TS Phạm Tuấn Anh, Trường Cán bộ Thanh tra, Thanh tra Chính phủ làm chủ nhiệm.
TS Phạm Tuấn Anh, Trường Cán bộ Thanh tra, Thanh tra Chính phủ chủ nhiệm đề tài. Ảnh: Thanh Lương
Đề tài đã thu hút nhiều ý kiến trao đổi chuyên sâu tại hội nghị.
Trình bày tại hội nghị, TS Phạm Tuấn Anh nhấn mạnh, trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, khu vực kinh tế tư nhân ngày càng khẳng định vai trò là một động lực quan trọng của tăng trưởng.
Với tỷ trọng đóng góp khoảng 42-45% GDP, tạo ra khoảng 85% tổng số việc làm cho xã hội và riêng năm 2023 tạo ra 8,6 triệu việc làm trực tiếp, kinh tế tư nhân không chỉ góp phần ổn định đời sống người dân mà còn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Tuy nhiên, để khu vực kinh tế tư nhân phát triển bền vững, điều kiện tiên quyết là phải xây dựng được môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng, ổn định và có khả năng dự báo. Điều này đòi hỏi sự vận hành hiệu quả của hệ thống quản lý Nhà nước, trong đó hoạt động thanh tra giữ vai trò đặc biệt quan trọng.
Theo TS Phạm Tuấn Anh, mục đích cốt lõi của hoạt động thanh tra không chỉ dừng lại ở việc phát hiện, xử lý vi phạm mà còn nhằm chỉ ra những hạn chế, bất cập trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện, sửa đổi kịp thời.
Thông qua thanh tra, các cơ quan quản lý Nhà nước có thể phòng ngừa vi phạm, phát huy các nhân tố tích cực, kiểm soát quyền lực, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, cá nhân.
Đề tài đã thu hút nhiều ý kiến trao đổi chuyên sâu tại hội nghị. Ảnh: Thanh Lương
Trong môi trường kinh doanh, điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với doanh nghiệp tư nhân. Một cơ chế thanh tra công bằng, minh bạch sẽ góp phần bảo vệ các doanh nghiệp làm ăn chân chính, ngăn chặn các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, từ đó tạo niềm tin để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh.
Ngược lại, nếu buông lỏng quản lý hoặc xử lý không nghiêm vi phạm, các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật sẽ bị thiệt hại, ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển chung của khu vực kinh tế tư nhân, theo TS Phạm Tuấn Anh.
Bên cạnh những kết quả đạt được, các ý kiến tại hội nghị cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế trong hoạt động thanh tra thời gian qua.
Thực tế cho thấy, vẫn còn tình trạng chồng chéo trong thanh tra, kiểm tra; tần suất thanh tra vượt quá mức cần thiết; một số cuộc thanh tra kéo dài, gây tốn kém chi phí và ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Những tồn tại này làm nảy sinh tâm lý e ngại, lo lắng trong cộng đồng doanh nghiệp, tác động tiêu cực tới niềm tin đầu tư.
Đáng chú ý, hoạt động thanh tra chưa chú trọng đầy đủ đến việc áp dụng phương pháp quản lý rủi ro, chưa tập trung vào các lĩnh vực, doanh nghiệp có nguy cơ vi phạm cao. Điều này khiến hiệu quả phòng ngừa sai phạm chưa thực sự phát huy, trong khi vẫn tạo áp lực không cần thiết đối với nhiều doanh nghiệp tuân thủ tốt pháp luật.
Một số nơi, hoạt động thanh tra còn nặng về phát hiện, xử phạt mà chưa thực sự coi trọng vai trò hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện cơ chế quản trị, nâng cao mức độ tuân thủ pháp luật.
Trong bối cảnh yêu cầu thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân trở nên cấp bách hơn bao giờ hết, Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo mạnh mẽ về đổi mới hoạt động thanh tra, kiểm tra theo hướng giảm can thiệp trực tiếp, tăng cường hỗ trợ và đồng hành cùng doanh nghiệp. Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân đã đưa ra những quy định cụ thể, mang tính đột phá.
Ông Trần Đăng Vinh, Chủ tịch Hội đồng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Thanh Lương
Theo đó, số lần thanh tra đối với mỗi doanh nghiệp không quá một lần trong năm, trừ trường hợp có dấu hiệu vi phạm rõ ràng; tránh trùng lặp giữa thanh tra và kiểm tra trong cùng một nội dung quản lý Nhà nước; công khai kế hoạch, kết luận thanh tra, kiểm tra; xử lý nghiêm các hành vi lạm dụng thanh tra để nhũng nhiễu, gây khó khăn cho doanh nghiệp.
Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động thanh tra, ưu tiên thanh tra từ xa dựa trên dữ liệu điện tử, giảm thanh tra trực tiếp và chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm.
Những định hướng này đặt ra yêu cầu phải nghiên cứu, đổi mới toàn diện nội dung, phương pháp, hình thức và công cụ của hoạt động thanh tra, nhằm vừa bảo đảm kỷ cương pháp luật, vừa tạo động lực cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển lành mạnh, bền vững, phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Kết luận hội nghị, Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài khoa học Thanh tra Chính phủ đánh giá cao tính cấp thiết, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài “Thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân thông qua hoạt động thanh tra”.
Hội đồng cho rằng đề tài được xây dựng công phu, bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và yêu cầu đổi mới hoạt động thanh tra trong giai đoạn hiện nay; các nội dung nghiên cứu rõ ràng, có trọng tâm, trọng điểm, hứa hẹn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, góp phần tạo môi trường thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển.
Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài Thanh tra Chính phủ đã thống nhất phê duyệt đề tài, dự kiến triển khai nghiên cứu giai đoạn 2026-2027.
