Phát huy vai trò lực lượng xã hội trong công cuộc giảm nghèo bền vững

Lực lượng xã hội góp phần quan trọng trong giảm nghèo đa chiều

Giảm nghèo bền vững là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước, công tác giảm nghèo đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp, cộng đồng và đặc biệt là các lực lượng xã hội - những tổ chức có mặt tại cơ sở, gần dân, sát dân và hiểu dân nhất.

Theo báo cáo của Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đến cuối giai đoạn 2021-2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều đã giảm còn 1,93%, thấp hơn nhiều so với mức 5,2% của đầu giai đoạn.

Thành tựu này có được nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng, Nhà nước cùng sự vào cuộc mạnh mẽ của các bộ, ngành, các tổ chức chính trị xã hội địa phương và các cấp, đặc biệt là cộng đồng chính người nghèo.

Tại Tọa đàm "Vai trò của lực lượng xã hội trong giảm nghèo bền vững", các chuyên gia đã phân tích những đóng góp nổi bật của lực lượng xã hội - một mắt xích không thể thay thế trong hệ thống các giải pháp giảm nghèo hiện nay.

Theo các chuyên gia, lực lượng xã hội là cầu nối giữa người dân với Nhà nước. Các tổ chức như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Cựu chiến binh… đóng vai trò truyền tải thông tin, chính sách, chủ trương của Đảng và Nhà nước đến tận cơ sở. Nhờ hệ thống mạng lưới rộng khắp, các chủ trương, chính sách và thậm chí là các dự án đã đến được với người dân, đến tận từng bản làng, từng hộ nghèo để họ được tiếp cận kịp thời các chương trình hỗ trợ. Đây cũng là lực lượng tham gia giám sát việc thực hiện chính sách tại địa phương, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Lực lượng xã hội là lực lượng chủ chốt ở dưới địa bàn dân cư. Họ am hiểu đặc điểm kinh tế, tâm lý và nhu cầu của người dân tại địa phương, giúp tư vấn chọn cây trồng vật nuôi phù hợp, kết nối thị trường và xây dựng kế hoạch phát triển sinh kế phù hợp. Khi có thiên tai xảy ra, lực lượng này cũng là lực lượng gần nhất, đến nhanh nhất, kịp thời nhất và tận tụy nhất để giúp đỡ người dân.

Các tổ chức xã hội là một mắt xích quan trọng. Nhiều chính sách và dự án của Nhà nước chỉ phát huy hiệu quả khi được triển khai thông qua các tổ chức xã hội tại cơ sở. Họ đảm nhiệm hậu cần tại chỗ, điều phối hỗ trợ kịp thời và tạo niềm tin trong cộng đồng - yếu tố cốt lõi để người dân chủ động tham gia vào chương trình giảm nghèo.

“Cầm tay chỉ việc” và nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả

Một trong những lợi thế lớn của lực lượng xã hội là khả năng “cầm tay chỉ việc” và xây dựng các mô hình sinh kế bền vững. Điển hình như các tổ chức chính trị - xã hội như Đoàn Thanh niên, Hội phụ nữ, Cựu chiến binh… phối hợp với Ngân hàng Chính sách xã hội hình thành tổ tiết kiệm và vay vốn. Nhờ các tổ chức này, đồng vốn vay được sử dụng hiệu quả, và tỷ lệ nợ xấu cũng thấp hơn so với các ngân hàng thương mại.

Các tổ chức này đều đóng vai trò hỗ trợ, tuyên truyền, đào tạo, hướng dẫn nâng cao nhận thức và phản biện xã hội. Họ giúp đỡ người dân đưa tiếng nói của mình đến những nơi cần thiết để được hỗ trợ, giúp đỡ trong công cuộc giảm nghèo.

Các mô hình tài chính vi mô được phát triển từ những hình thức tự phát trong Nhân dân như “họ, hụi”, dựa trên uy tín cộng đồng và danh dự cá nhân. Nhiều mô hình kinh tế tuần hoàn, theo chuỗi giá trị - chuỗi cung ứng, giúp người dân tiếp cận vốn, sản xuất - tiêu thụ theo vòng khép kín, đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Các tổ chức xã hội đã chuyển đổi các mô hình tự phát trong nhân nhân như “hội họ” thành các mô hình tài chính vi mô chính thức. Thông qua các tổ chức này, họ sử dụng uy tín của cộng đồng và danh dự cá nhân để phát triển các mô hình đã có sẵn, đảm bảo sự phát triển bền vững.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, mọi mô hình giảm nghèo bền vững đều phải được thiết kế trên chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng để xây dựng các mô hình được thực hiện bền vững. Điều này giúp tạo động lực cho người dân, khuyến khích họ sử dụng hiệu quả nguồn lực và tránh các hành vi tiêu cực như chiếm dụng vốn. Khi người dân tham gia vào mô hình cộng đồng dựa trên "tài sản xã hội", họ có trách nhiệm và động lực để phát triển bền vững.

Theo các chuyên gia, lực lượng xã hội có nhiều lợi thế, như: Mạng lưới rộng khắp, niềm tin cộng đồng, khả năng huy động nguồn lực nhanh và linh hoạt. Tuy nhiên, hoạt động của lực lượng này hiện còn gặp khó khăn do khung pháp lý chưa đồng bộ, thiếu cơ chế phối hợp giữa Nhà nước và các tổ chức.

Để phát huy tối đa vai trò của lực lượng xã hội trong giảm nghèo bền vững, thời gian tới cần: Xây dựng chính sách hỗ trợ tăng cường năng lực cho các tổ chức xã hội; hoàn thiện cơ chế phối hợp đa ngành, đa lực lượng; tăng cường quản lý giám sát, đánh giá hiệu quả các chương trình giảm nghèo; khuyến khích mở rộng mô hình kinh tế dựa trên chuỗi giá trị, sinh kế bền vững.