AITIGA nâng cấp: Đòn bẩy thúc đẩy liên kết kinh tế Việt - Ấn

Bệ phóng thương mại Việt Nam - Ấn Độ sau hơn một thập kỷ

Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN - Ấn Độ (AITIGA) đã trở thành một trụ cột quan trọng trong quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Ấn Độ cũng như giữa ASEAN và Ấn Độ suốt hơn một thập kỷ qua. Kể từ khi có hiệu lực vào năm 2010, AITIGA đã giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận sâu hơn vào thị trường Ấn Độ với quy mô hơn 1,45 tỷ dân, thông qua việc cắt giảm và miễn thuế nhập khẩu cho hơn 80% dòng thuế. Nhờ đó, thương mại song phương đã có bước tiến vượt bậc, với kim ngạch tăng từ 2,05 tỷ USD năm 2009 lên gần 15 tỷ USD vào năm 2024, trong đó xuất khẩu của Việt Nam tăng ngoạn mục từ 420 triệu USD lên 9,06 tỷ USD. Việt Nam từ vị thế nhập siêu lớn trước đây đã vươn lên đạt thặng dư thương mại 3,2 tỷ USD trong năm qua.

Không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho Việt Nam, AITIGA cũng góp phần thúc đẩy tổng kim ngạch thương mại giữa ASEAN và Ấn Độ từ 56 tỷ USD (giai đoạn 2010-2011) lên hơn 130 tỷ USD trong năm 2023-2024. Tuy nhiên, bối cảnh thương mại quốc tế đang thay đổi nhanh chóng với những yêu cầu mới về chuỗi cung ứng, chuyển đổi số và phát triển bền vững đã đặt ra nhu cầu cấp thiết phải nâng cấp toàn diện AITIGA, nhằm bắt kịp xu thế và tối ưu hóa các lợi ích kinh tế.

Quá trình rà soát và nâng cấp AITIGA chính thức được khởi động từ năm 2023, với mục tiêu xây dựng một hiệp định thương mại hiện đại, hiệu quả và thân thiện hơn với doanh nghiệp. Các nội dung đang được tập trung đàm phán bao gồm mở rộng tiếp cận thị trường, đơn giản hóa quy tắc xuất xứ, cải thiện thủ tục hải quan, giảm rào cản phi thuế quan và tăng cường hợp tác kinh tế - kỹ thuật. Trong đó, đáng chú ý là việc rà soát các tiêu chí xuất xứ và hàm lượng giá trị khu vực (RVC) đang được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam dễ dàng hơn trong việc sử dụng Form AI, loại chứng nhận bắt buộc để hưởng ưu đãi thuế quan, vốn hiện chỉ đạt tỷ lệ tận dụng khoảng 35-40%.

Đánh giá về triển vọng tiến trình nâng cấp AITIGA, trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Bùi Trung Thướng - Tham tán Thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ, cho biết: “Triển vọng của quá trình rà soát và nâng cấp Hiệp định vẫn tích cực, nhưng việc hoàn tất đàm phán trong năm 2025 là một thách thức lớn, đòi hỏi sự tích cực và cam kết mạnh mẽ từ đoàn đàm phán các nước ASEAN và Ấn Độ”.

Theo ông Thướng, đến nay Ủy ban Hỗn hợp AITIGA đã tổ chức 10 phiên họp và đạt được đồng thuận sơ bộ về nhiều vấn đề quan trọng. Tuy nhiên, các phiên họp gần đây cũng bộc lộ một số khác biệt kỹ thuật giữa các bên cần tiếp tục làm rõ. Cuộc họp tiếp theo dự kiến diễn ra tại Jakarta vào tháng 10/2025 sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết những điểm còn vướng mắc, với sự tham gia của các tiểu ban chuyên môn. “Để đạt được mục tiêu hoàn tất đàm phán trong năm 2025, cần có sự quan tâm đặc biệt từ lãnh đạo cấp cao các nước để thúc đẩy tiến trình đàm phán và tháo gỡ các tồn đọng”, ông Thướng nhấn mạnh.

Triển vọng và thách thức trong lộ trình nâng cấp AITIGA

Trong lộ trình hướng tới một AITIGA nâng cấp toàn diện, Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn để thúc đẩy xuất khẩu, đặc biệt là đối với các ngành hàng có thế mạnh như điện thoại, linh kiện điện tử, máy móc thiết bị, nông sản và thực phẩm chế biến. Với việc mở rộng danh mục sản phẩm được hưởng ưu đãi thuế quan, hàng hóa Việt Nam sẽ có thêm lợi thế để gia tăng hiện diện tại thị trường Ấn Độ. Bên cạnh đó, các cải tiến về thủ tục hải quan, áp dụng công nghệ số và tăng cường minh bạch trong quy trình thông quan cũng sẽ giúp giảm chi phí logistics và rút ngắn thời gian giao hàng – yếu tố ngày càng quan trọng trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Tuy nhiên, việc tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ AITIGA cũng đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực, đầu tư vào chuỗi cung ứng, cải tiến chất lượng sản phẩm và nắm vững quy định kỹ thuật của thị trường Ấn Độ. Những thách thức về rào cản phi thuế quan, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm (SPS), rào cản kỹ thuật (TBT), hay yêu cầu về nội địa hóa và truy xuất nguồn gốc sản phẩm vẫn là những trở ngại đáng kể, nhất là đối với nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Trong bối cảnh đó, sự đồng hành của các cơ quan chính phủ và mạng lưới thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, đặc biệt là tại Ấn Độ, sẽ đóng vai trò quan trọng. “Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam thông qua việc cung cấp thông tin thị trường, kết nối đối tác và tư vấn chính sách. Doanh nghiệp nên chủ động liên hệ và tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, diễn đàn doanh nghiệp, triển lãm chuyên ngành để tiếp cận thị trường một cách hiệu quả hơn”, ông Bùi Trung Thướng chia sẻ thêm.

Việc nâng cấp AITIGA không chỉ mang ý nghĩa thương mại, mà còn thể hiện cam kết chính trị của ASEAN và Ấn Độ trong việc xây dựng một khu vực kinh tế năng động, hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững. Dự kiến sau khi hoàn tất đàm phán, AITIGA nâng cấp sẽ là nền tảng hỗ trợ đắc lực cho Kế hoạch Hành động ASEAN – Ấn Độ giai đoạn 2026-2030, với các trọng tâm như chuyển đổi số, tăng trưởng xanh và kết nối chuỗi giá trị khu vực.