Ngăn chặn công chứng ‘ảo’: Từ chỉ đạo của Bộ Tư pháp đến hành động ở Đồng Nai
Thực hiện Công văn số 6050/BTP-BTTP ngày 26/9/2025 của Bộ Tư pháp về việc tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động của công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng, UBND tỉnh Đồng Nai đã giao Thanh tra tỉnh chủ trì phối hợp các sở, ngành liên quan tổ chức kiểm tra, thanh tra chuyên đề, nhằm chấn chỉnh hoạt động công chứng, phòng ngừa vi phạm và nâng cao chất lượng dịch vụ pháp lý phục vụ người dân.
Từ ngày 1/11, 42 xã, phường ở Đồng Nai sẽ chuyển việc chứng thực hợp đồng sang văn phòng công chứng. Ảnh: Minh Nghĩa
Ba vụ việc công chứng viên vi phạm nghiêm trọng trong hai năm qua đã khiến Đồng Nai phải hành động.
Khi con dấu công chứng, biểu tượng của niềm tin pháp lý bị biến thành công cụ tiếp tay cho lừa đảo, Bộ Tư pháp đã vào cuộc yêu cầu siết chặt thanh tra nghề công chứng trên toàn quốc. Ở Đồng Nai, tinh thần đó nhanh chóng được cụ thể hóa bằng Văn bản 8115/UBND-NC ngày 22/10, mở ra chiến dịch tổng kiểm tra toàn diện, quyết chấn chỉnh lại toàn bộ hoạt động công chứng.
Khi con dấu bị lợi dụng, niềm tin pháp lý bị bào mòn
Một buổi sáng tháng 7/2025, người dân Long Khánh bàng hoàng khi nghe tin Huỳnh Thị Liêm, Trưởng Văn phòng công chứng Huỳnh Thị Liêm bị bắt giam vì giả mạo chủ đất để chiếm đoạt hơn 16 tỷ đồng.
Những hợp đồng được công chứng ngay tại văn phòng của bà Liêm bỗng chốc trở thành bằng chứng trong hồ sơ tội phạm.
Trước đó vài tháng, vụ việc công chứng viên Phòng Công chứng Võ Văn Thành cũng gây phẫn nộ khi công chứng viên Thành bị khởi tố vì thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, giúp hợp thức hóa hợp đồng chuyển nhượng đất sai quy định, khiến nhiều người mất trắng hàng tỷ đồng.
Cơ quan Công an tiến hành đọc lệnh khởi tố bị can, bắt tạm giam công chứng viên Võ Văn Thành. Ảnh CA
Và xa hơn, năm 2022, bốn công chứng viên khác bị tước thẻ hành nghề, hơn 100 triệu đồng tiền phạt hành chính được ban hành do công chứng hồ sơ sai quy định, thiếu căn cứ hoặc chứng thực ngoài thẩm quyền.
Bộ Tư pháp vào cuộc siết kỷ cương
Từ những vụ việc không chỉ ở Đồng Nai, Bộ Tư pháp đã nhìn thấy cần khắc phục sớm các tồn tại, không để niềm tin công chứng bị bào mòn.
Ngày 26/9/2025, Bộ Tư pháp ban hành Công văn số 6050/BTP-BTTP, yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố tăng cường quản lý, thanh tra và phòng ngừa vi phạm trong hoạt động công chứng. Công văn này nhấn mạnh ba nhóm giải pháp trọng tâm:
Triển khai Luật Công chứng năm 2024 cùng các nghị định, thông tư hướng dẫn để công chứng viên hiểu đúng quyền và nghĩa vụ nghề nghiệp.
Chuyển giao thẩm quyền chứng thực từ cấp xã sang các tổ chức hành nghề công chứng, một bước tiến quan trọng nhằm giảm tải hành chính, nâng cao tính chuyên nghiệp.
Tăng cường thanh tra, xử lý vi phạm, phối hợp giữa Sở Tư pháp, Công an, Thanh tra, Cục Thuế… để phát hiện, xử lý kịp thời hành vi tiêu cực, trục lợi, “hợp thức hóa” giao dịch trái pháp luật.
Không chỉ dừng ở chỉ đạo, Bộ Tư pháp còn yêu cầu các địa phương tổ chức đại hội công chứng viên, củng cố tổ chức tự quản nghề nghiệp, nhằm đưa đạo đức nghề công chứng trở lại đúng vị trí vốn có.
Đồng Nai hành động
Đáp lại tinh thần đó, chỉ ba tuần sau, UBND tỉnh Đồng Nai ban hành Văn bản số 8115/UBND-NC ngày 22/10/2025, giao Thanh tra tỉnh chủ trì, phối hợp với Sở Tư pháp, Công an, Toà án Nhân dân, Viện Kiểm sát Nhân dân, Cơ quan Thuế triển khai đợt thanh tra chuyên đề toàn tỉnh về hoạt động công chứng.
Rà soát toàn bộ các tổ chức hành nghề công chứng; kiểm tra điều kiện cơ sở vật chất, hồ sơ lưu trữ, nhân sự. Kiểm tra đột xuất văn phòng có dấu hiệu vi phạm trong chứng thực, ủy quyền, chuyển nhượng đất. Kết nối dữ liệu giữa Sở Tư pháp – Văn phòng đăng ký đất đai – Thuế tỉnh Đồng Nai để quản lý hồ sơ điện tử. Thanh tra chuyên ngành, xử lý nghiêm hành vi “công chứng ảo”, “chứng thực ngoài thẩm quyền”. Yêu cầu báo cáo định kỳ, công khai kết quả để người dân giám sát.
“Chúng tôi không chỉ xử lý vi phạm, mà làm trong sạch nghề, trả lại sự tôn nghiêm cho con dấu công chứng”, một lãnh đạo Thanh tra tỉnh Đồng Nai khẳng định.
Từ ngày 1/12/2025, 42/95 xã, phường ở Đồng Nai chuyển giao thẩm quyền chứng thực hợp đồng sang tổ chức hành nghề công chứng. Ảnh minh hoạ: Minh Nghĩa
Từ 1/11, chuyển giao công chứng cấp xã
Theo đó, từ ngày 1/11, tỉnh Đồng Nai thực hiện chuyển giao thẩm quyền chứng thực hợp đồng, giao dịch từ UBND 42 xã, phường sang cho các tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn.
Việc chuyển giao này được thực hiện theo Điều 5 Nghị định 23/2015/NĐ-CP của Chính phủ (về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký và chứng thực hợp đồng, giao dịch), đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 07/2025/NĐ-CP. Các việc chứng thực không được chuyển giao (không phải chứng thực giao dịch, hợp đồng) thì UBND các xã, phường vẫn thực hiện bình thường theo quy định.
Điều này đồng nghĩa, thay vì đến UBND xã giao dịch hợp đồng, người dân sẽ đến văn phòng công chứng chuyên nghiệp, nơi công chứng viên chịu trách nhiệm pháp lý độc lập.
Một cán bộ Sở Tư pháp chia sẻ: “Đây là bước đi cần thiết của nền hành chính hiện đại. Nhưng nó chỉ hiệu quả khi đi kèm kiểm soát chặt chẽ một cách thường xuyên”.
Bởi ở nông thôn, nhiều người dân vẫn quen cách làm cũ. Việc thay đổi thói quen tiếp cận dịch vụ pháp lý cần thêm thời gian, và cần những công chứng viên thật sự có tâm.
Để bảo đảm quá trình chuyển giao minh bạch, UBND tỉnh chỉ đạo cơ quan chuyên môn yêu cầu các văn phòng công chứng chấp hành kiểm tra định kỳ, gắn trách nhiệm cá nhân công chứng viên vào từng hồ sơ, từng chữ ký. Dữ liệu công chứng điện tử cần phải được số hoá, liên thông với Sở Tư pháp, Văn phòng đăng ký đất đai, cơ quan thuế.
Khi chữ ký phải gắn với lương tâm
Những vụ việc sai phạm trong công chứng vừa qua chỉ là bề nổi của một tảng băng niềm tin. Nhưng điều quan trọng hơn, như nhiều công chứng viên tâm sự: “luật chỉ sống khi người ký giữ được lương tâm”.
Khi chữ ký bị biến thành tấm vé hợp thức hóa sai phạm, pháp luật mất đi sức bảo vệ công dân, đó cũng chính là lý do Đồng Nai chọn cách hành động: Không né tránh, không xuê xoa để giữ lại giá trị thật của hai chữ “công chứng”: Công khai – Chính trực.
