Ứng dụng khoa học công nghệ trong khuyến công: 'Chìa khoá' thành công của Sơn La

Trong những năm gần đây, tỉnh Sơn La đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong việc ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số vào lĩnh vực khuyến công, trong đó có công nghiệp nông thôn. Sự hỗ trợ tích cực từ Sở Công Thương tỉnh đã giúp các cơ sở sản xuất nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ. Để hiểu rõ hơn về những nỗ lực này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Đoàn Văn Châu - Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Sơn La.

- Là một địa phương làm tốt công tác khuyến công, ông có thể chia sẻ về những kết quả nổi bật trong việc ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số vào công tác khuyến công tại Sơn La trong thời gian qua?

Ông Đoàn Văn Châu - Phó Giám đốc Sở Công Thương Sơn La

Ông Đoàn Văn Châu: Trong giai đoạn 2021-2024, Sở Công Thương đã triển khai nhiều đề án khuyến công nhằm hỗ trợ các cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Cụ thể, Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp tỉnh nay là phòng khuyến công và phát triển công nghiệp - Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh đã hỗ trợ 42 đề án với tổng kinh phí trên 9 tỷ đồng, tập trung vào việc ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến trong sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Đơn cử như Hợp tác xã đông trùng hạ thảo Mộc Châu (Thị trấn Nông trường Mộc châu, huyện Mộc Châu) đã được hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị trong sản xuất đông trung hạ thảo, máy móc thiết bị được hỗ trợ là 01 máy sấy thăng hoa góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Sản phẩm không phải mang đi thuê sấy nên giảm được giá thành và tăng thu nhập cho HTX, Công ty cổ phần trà Dũng Lâm (xã Chiềng Khoa, huyện Vân Hồ) được hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến trong sản xuất chế biến chè, Công ty được hỗ trợ Máy tách màu chè đã giúp trong sản xuất và quá trình sàng lọc nhanh hơn, giữ lại những búp chè ngon nhất, tốt nhất, loại bỏ nguyên liệu xấu, hỏng, giữ lại màu sắc chè tốt nhất.

Hay Công ty Cổ phần trà Hưng Phát Vân Hồ (xã Tô Múa, huyện Vân Hồ) được hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến trong sản xuất chế biến chè, góp phần bao tiêu chè búp tươi tại địa phương tạo việc làm ổn định cho lao động trồng và thu hái chè…

Bên cạnh việc hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị, Sở Công Thương còn triển khai nhiều hoạt động nhằm thúc đẩy chuyển đổi số ở các cơ sở công nghiệp nông thôn như: hỗ trợ xây dựng và đăng ký bảo hộ thương hiệu cho các sản phẩm công nghiệp nông thôn; hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng website, tham gia các sàn thương mại điện tử, kết nối mở rộng kênh tiêu thụ sản phẩm; tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về chuyển đổi số, giúp các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về lợi ích và cách thức triển khai chuyển đổi số trong sản xuất và kinh doanh.

Những hoạt động này đã giúp các doanh nghiệp tiếp cận với công nghệ mới, nâng cao hiệu quả sản xuất và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Sau khi được hỗ trợ, các doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư, nghiên cứu ứng dụng các công nghệ mới vào sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia sâu vào các hoạt động thương mại trên môi trường số để mở rộng thị trường, góp phần phát triển kinh tế công nghiệp của từng địa phương cũng như của Sơn La.

Các hoạt động của ngành công nghiệp nông thôn đã có đóng góp quan trọng cho công nghiệp của tỉnh Sơn La. Tính chung 4 tháng đầu năm 2025 chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp tăng 2,65% so với cùng kỳ năm trước.

Thông qua các chương trình, đề án khuyến công, đã hỗ trợ hiệu quả việc kết nối tiêu thụ sản phẩm công nghiệp nông thôn cả trong và ngoài nước. Các sản phẩm được kết nối tiêu thụ qua các hội chợ triển lãm trong nước và thông qua việc đưa lên các sàn thương mại điện tử…

Sản phẩm không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà đã xuất khẩu cà phê sang Đức, Malaysia; chè sang Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Afghanistan; tinh bột sắn sang Trung Quốc, Canada...

Các kết quả này không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm địa phương, mà còn góp phần tạo việc làm ổn định, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực nông thôn và miền núi của tỉnh.

-Vậy trong quá trình triển khai, Sở Công Thương có gặp những khó khăn, thách thức nào không, thưa ông?

Ông Đoàn Văn Châu: Theo thống kê của cơ quan chức năng tỉnh, hiện trên địa bàn có khoảng gần 4.000 doanh nghiệp và hàng nghìn cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn. Tuy nhiên hầu hết các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đều có quy mô nhỏ, hạn chế về nguồn lực.

Đầu tiên phải kể đến là quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Phần lớn các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn trên địa bàn tỉnh có quy mô nhỏ, sản xuất phân tán, thiếu tính liên kết theo chuỗi giá trị. Điều này gây khó khăn trong việc áp dụng đồng bộ các giải pháp công nghệ và chuyển đổi số.

Thứ hai là hạn chế về nguồn lực tài chính bởi vì đầu tư vào máy móc thiết bị hiện đại và hạ tầng công nghệ thông tin đòi hỏi chi phí lớn, trong khi nhiều cơ sở sản xuất không đủ khả năng tài chính để triển khai hoặc e ngại rủi ro khi đầu tư công nghệ mới. Nguồn vốn hỗ trợ từ chương trình khuyến công cũng còn hạn chế, chủ yếu ở mức hỗ trợ một phần chi phí, chưa tạo được cú hích mạnh.

Thứ ba là thiếu nhân lực kỹ thuật trình độ cao. Việc vận hành, bảo trì thiết bị công nghệ tiên tiến đòi hỏi nhân lực có kỹ năng, nhưng hiện nay đội ngũ lao động tại các cơ sở phần lớn là lao động phổ thông. Thiếu cán bộ kỹ thuật, thiếu người biết sử dụng công nghệ số cũng khiến việc chuyển đổi số còn chậm.

Thứ tư là hạn chế về nhận thức và kỹ năng số. Nhiều doanh nghiệp, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, chưa nhận thức rõ được lợi ích lâu dài của việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số. Nhiều cơ sở còn tư duy sản xuất theo kiểu truyền thống, ngại thay đổi, chưa sẵn sàng tiếp cận môi trường kinh doanh mới trên nền tảng số.

Thứ năm là cơ sở hạ tầng công nghệ còn yếu. Một số vùng nông thôn, miền núi của tỉnh còn gặp khó khăn về hạ tầng internet, chuyển đổi số, gây cản trở cho việc triển khai các giải pháp số, như truy xuất nguồn gốc, bán hàng trực tuyến, giám sát sản xuất từ xa...

Tuy nhiên, chúng tôi đã nỗ lực khắc phục bằng cách tăng cường tuyên truyền, tư vấn cho các doanh nghiệp về lợi ích của việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, đồng thời tìm kiếm các nguồn hỗ trợ tài chính phù hợp với điều kiện thực tế của các đơn vị và doanh nghiệp đang còn gặp nhiều khó khăn.

-Ông có thể chia sẻ về định hướng và kế hoạch của Sở Công Thương trong thời gian tới để tiếp tục thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong công nghiệp nông thôn?

Ông Đoàn Văn Châu: Ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo là một trong những trụ cột để phát triển kinh tế xã hội bền vững. Điều này đã được tiếp tục khẳng định trong Nghị quyết 57 mới đây của Trung ương. Do đó, trong thời gian tới, chúng tôi sẽ bám sát vào các chỉ đạo của Bộ Công Thương, tiếp tục rà soát, sửa đổi bổ sung, ban hành các chính sách mới cho phù hợp; triển khai các đề án khuyến công, hỗ trợ các doanh nghiệp ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến trong sản xuất; đẩy mạnh hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ và tiến bộ kỹ thuật, nhất là trong phát triển sản phẩm đặc trưng, thế mạnh, chủ lực của tỉnh, nhất là trong lĩnh vực chế biến nông lâm sản…

Tiếp tục tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về chuyển đổi số, giúp các doanh nghiệp nâng cao nhận thức và kỹ năng cần thiết, nhất là các cơ sở sản xuất ở vùng sâu, vùng xa; Hỗ trợ các doanh nghiệp/cơ sở sản xuất xây dựng thương hiệu, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu và tham gia các sàn thương mại điện tử. Đặc biệt, sẽ phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan để tìm kiếm và huy động các nguồn vốn hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số.

Hướng dẫn các doanh nghiệp xây dựng lộ trình chuyển đổi số phù hợp, gắn với đặc thù sản xuất và trình độ nhân lực.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ để phát triển các sản phẩm chủ lực như chè, cà phê, tinh bột sắn, thảo dược, đồ thủ công mỹ nghệ, hàng may mặc…

Triển khai các giải pháp truy xuất nguồn gốc, mã QR, bao bì thông minh, nhằm gia tăng giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường.

Xây dựng nền tảng số cho ngành công nghiệp nông thôn: Tiến tới xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu số về doanh nghiệp, sản phẩm, thiết bị, giúp dễ dàng phân tích, đánh giá và đưa ra hỗ trợ trúng đích. Hướng dẫn các cơ sở sản xuất sử dụng hóa đơn điện tử, chữ ký số, phần mềm quản trị, qua đó từng bước số hóa quy trình sản xuất, kinh doanh.

Tăng cường kết nối với các sàn thương mại điện tử lớn trong và ngoài nước, kết hợp livestream bán hàng, giới thiệu sản phẩm qua các kênh số hiện đại.

Bên cạnh ngân sách nhà nước, Sở sẽ tích cực phối hợp kêu gọi các nguồn vốn xã hội hóa, vốn ODA, nguồn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như JICA, KOICA, GIZ… để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trong chuyển đổi số.

Chúng tôi tin rằng, với sự nỗ lực và phối hợp chặt chẽ giữa các bên, đặc biệt là sự vào cuộc của các cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn trong việc đầu tư, nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số, công nghiệp nông thôn nói riêng và công nghiệp Sơn La nói chung sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và bền vững, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương.

Xin trân trọng cảm ơn ông!