Thủ tướng: Phát triển khoa học công nghệ, “nếu một rừng thủ tục thì không làm được”

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu bố trí ít nhất 3% ngân sách năm 2025 cho khoa học công nghệ. Ảnh: N.Bắc

Sáng 18/3, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06, chủ trì và chỉ đạo Phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo.

Bố trí ít nhất 3% ngân sách năm 2025 cho khoa học công nghệ

Phát biểu tại phiên họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, chúng ta đã xác định tăng trưởng năm 2025 phải đạt ít nhất 8% trở lên và tăng trưởng 2 con số những năm tới.

Bởi, theo Thủ tướng nếu chỉ phát triển “bình bình” như những năm qua thì khó đạt 2 mục tiêu phát triển 100 năm phấn đấu đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao).

Để đạt được mục tiêu trên, một trong những giải pháp, động lực được Đảng lựa chọn là phát triển đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Ngay sau khi Nghị quyết 57 được ban hành, Bộ Chính trị đã tổ chức đoàn kiểm tra đôn đốc, hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc việc triển khai.

Theo người đứng đầu Chính phủ, các cấp, ngành, cơ quan, địa phương, doanh nghiệp, người dân phải hành động, phải chuyển động thì cả nước mới chuyển động, từ đó biến nghị quyết thành hiện thực, thành sản phẩm cụ thể.

“Chúng ta đang làm rất nhiều việc trong bối cảnh hiện nay nhưng việc này không thể không làm”, Thủ tướng nói.

Về những việc sắp tới, Thủ tướng đề nghị làm thật tốt 3 nhiệm vụ trọng tâm liên quan khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cải cách hành chính và Đề án 06.

Đầu tiên là tập trung tháo gỡ thể chế. Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ, ngành khẩn trương rà soát các luật liên quan, tổng hợp, đề xuất Quốc hội theo hình thức một luật sửa nhiều luật tại kỳ họp sắp tới.

Theo Thủ tướng, thể chế là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, nhưng cũng là “đột phá của đột phá”. Ông lưu ý, chúng ta phải đổi mới, giải quyết nhanh chóng về thể chế; đẩy mạnh cải cách hành chính. "Nếu một rừng thủ tục thì không làm được", Thủ tướng nêu rõ.

Thứ hai là tiếp tục rà soát, đầu tư hạ tầng, bố trí ít nhất 3% ngân sách năm 2025 cho khoa học công nghệ, trong đó có nguồn vượt thu 10 nghìn tỷ đồng; xây dựng các đề án, dự án cụ thể để triển khai các đi đôi với phòng chống lãng phí, tham nhũng.

Thứ ba, đa dang hóa hình thức đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển trong tình hình hiện nay.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: N.Bắc

Thủ tướng cũng chỉ đạo, các cơ quan khi xây dựng, sửa đổi các luật, nghị định, thông tư phải trả lời, làm rõ những câu hỏi: Những nội dung nào cụ thể hóa chủ trương của Đảng; những nút thắt, vướng mắc thể chế nào cần tháo gỡ; thủ tục hành chính và chi phí tuân thủ đã cắt ít nhất 30% chưa; đã phân cấp, phân quyền tối đa chưa; đã rà soát lại để bảo đảm thông thoáng chưa, tính khả thi thế nào và các yêu cầu khác...

“Phải phân công "rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm"; làm việc trên tinh thần 3 có và 2 không”, theo lời Thủ tướng.

“3 có” là có lợi cho đất nước, có lợi cho người dân, có lợi cho doanh nghiệp, “2 không” là không có động cơ cá nhân, tham nhũng, tiêu cực và không để thất thoát, lãng phí tài sản của Nhà nước, của nhân dân, tài nguyên của đất nước.

Các cơ quan hành chính phải chuyển trạng thái từ xử lý công việc cho người dân, doanh nghiệp sang phục vụ người dân và doanh nghiệp, Thủ tướng quán triệt.

Người đứng đầu Chính phủ mong muốn sẽ có những chuyển biến mới tích cực, mạnh mẽ về phát triển hoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, cải cách hành chính và Đề án 06 với tinh thần "bắt kịp, tiến cùng và vượt lên". Mục tiêu cuối cùng là phát triển đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng, nhân dân được thụ hưởng thành quả, ngày càng ấm no và hạnh phúc.

Sớm thương mại hóa kết quả nghiên cứu

Hội đầu tháng 1, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 03 để thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trịvề đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia

Với tinh thần quyết liệt, xoá bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản cản trở sự phát triển, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua Nghị quyết số 193 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại kỳ họp bất thường lần thứ 9.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long công bố quyết định của Thủ tướng về việc thành lập Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06. Ảnh: Nhật Bắc

Một trong những cơ chế đặc biệt, theo nghị quyết của Quốc hội, là “khoán chi với hầu hết các nghiên cứu mà không phải cam kết về kết quả cuối cùng”.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, quản lý tài chính trong thực hiện nghiên cứu khoa học, công nghệ có nhiều vướng mắc kéo dài. Gốc của nó là Nhà nước muốn tránh rủi ro nên đề ra nhiều thủ tục phức tạp, dồn rất nhiều trách nhiệm lên các tổ chức nghiên cứu. Kết quả là các cơ sở nghiên cứu không dám nhận những nghiên cứu lớn, có rủi ro cao như các nghiên cứu cơ bản. Trong khi, nghiên cứu có bản chất rủi ro, là một loại đầu tư có rủi ro cao.

Với cơ chế được Quốc hội thông qua, Nhà nước sẽ cấp tiền cho nghiên cứu thông qua cơ chế quỹ. Người làm nghiên cứu được miễn trách nhiệm dân sự và không phải hoàn trả lại kinh phí nếu nghiên cứu không đi đến kết quả như dự kiến.

Nghị quyết của Quốc hội cũng cho phép cơ sở nghiên cứu theo từng loại hình tổ chức được sử dụng hoặc sở hữu và có quyền tự quyết đối với kết quả nghiên cứu, với tài sản hình thành từ nghiên cứu để chủ động việc thương mại hóa ngay sau khi kết thúc nghiên cứu.

Người làm nghiên cứu được hưởng tối thiểu 30% kết quả thương mại hóa, được phép tham gia lập và điều hành doanh nghiệp.

“Đây là những chính sách rất mạnh mẽ để sớm thương mại hóa kết quả nghiên cứu, kể cả các kết quả nghiên cứu trong giai đoạn trước đây, tạo ra ích nước lợi nhà.

Kết quả nghiên cứu được thương mại hóa thì Nhà nước sẽ thu được thuế, tạo ra công ăn việc làm, đất nước có trình độ khoa học, công nghệ cao hơn. Đây là cách thu hồi gián tiếp của Nhà nước đối với các khoản chi khoa học, công nghệ”, Bộ Khoa học và Công nghệ nêu.

Với công nghiệp bán dẫn, theo Bộ Khoa học và Công nghệ, nhà máy chế tạo chip quy mô nhỏ cần chi phí đầu tư khoảng dưới 1 tỷ USD với mục tiêu nghiêng nhiều hơn về nghiên cứu phát triển.

Để thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư vào vận hành, nghị quyết của Quốc hội cho phép hỗ trợ 30% tổng giá trị đầu tư trong trường hợp nhà máy nghiệm thu đưa vào sản xuất trước ngày 31/12/2030 và tổng mức hỗ trợ không vượt quá 10.000 tỷ đồng. Trong giai đoạn đầu tư, doanh nghiệp được trích Quỹ Khoa học, công nghệ cao hơn 10% nhưng không quá 20% để đầu tư nhà máy.

Vấn đề đến nay, theo Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ, ngành, địa phương chưa kịp thời rà soát, hoàn thiện các quy định, pháp luật để thúc đẩy, chuyển đổi các hoạt động lên môi trường số.

“Nếu các cơ quan chủ trì không tập trung nguồn lực triển khai, sẽ không thể cơ bản hoàn thiện hệ thống thể chế trong năm 2025 để đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số theo chỉ đạo của Tổng Bí thư”, Bộ Khoa học và Công nghệ nhận định.

Nhiều nhiệm vụ trong tâm thời gian tới được Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất. Trong đó, theo bộ này, cần quản lý, khai thác, bảo vệ hiệu quả khoáng sản, đặc biệt là đất hiếm vì đây là tiềm năng quan trọng để phát triển khoa học công nghệ của đất nước.

Cạnh đó, xây dựng dự thảo cơ chế đặc thù thu hút người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia nước ngoài có trình độ cao về Việt Nam làm việc, sinh sống; có chính sách đặc biệt về nhập quốc tịch và đãi ngộ để thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, chuyên gia và các “tổng công trình sư”, “kiến trúc sư trưởng” trong và ngoài nước có khả năng tổ chức, điều hành, chỉ huy, triển khai các nhiệm vụ trọng điểm quốc gia về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số…