Đề xuất tích hợp 188 giấy tờ lên VNeID: Đúng nhưng cần chuẩn bị kỹ!
Đề xuất tích hợp, cập nhật 188 loại giấy tờ cá nhân lên VNeID của Bộ Công an đã cụ thể hóa Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, cần chuẩn bị kỹ lưỡng, lộ trình cụ thể để tạo thuận lợi cho người dân.
Một số giấy tờ cá nhân đã được tích hợp lên VNeID. Ảnh: TM
Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, thời gian qua, Bộ Công an đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành triển khai các giải pháp công nghệ trong nhiều lĩnh vực: Từ quy trình thủ tục hàng không, đường sắt (ứng dụng công nghệ sinh trắc học gắn với VNeID), nền tảng "Bình dân học vụ số" đến cung cấp 25 dịch vụ công trực tuyến toàn trình.
Việc này góp phần quan trọng vào mục tiêu chuyển đổi số liên thông, đồng bộ, nhanh, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu sắp xếp bộ máy của hệ thống chính trị.
Để tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa, Bộ Công an đang hoàn thiện trình Chính phủ Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung quy định về định danh và xác thực điện tử.
Điểm đáng chú ý là bổ sung 2 danh mục giấy tờ cấp cho tổ chức và cá nhân được tích hợp, cập nhật vào hệ thống VNeID.
Cụ thể, có 390 loại giấy tờ của tổ chức và 188 loại giấy tờ của công dân sẽ được tích hợp trên VNeID.
Theo Bộ Công an, việc tích hợp giấy tờ vào VneID bước đầu đã mang lại lợi ích rõ ràng cho người dân và cơ quan quản lý; cơ quan hành chính giảm tải giấy tờ, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ thông qua tra cứu, xác thực dữ liệu kịp thời, chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, tiếp nhận giải quyết hồ sơ.
Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn gặp không ít rào cản. Việc tích hợp giấy tờ của các bộ, ngành còn chậm chuyển biến, kết quả hạn chế (mới tích hợp được 16 loại), khiến người dân chưa được hưởng đầy đủ tiện ích cắt giảm giấy tờ khi thực hiện thủ tục hành chính.
Đáng lo ngại hơn, một bộ phận cán bộ ở cơ quan Nhà nước còn thiếu nghiêm túc, gây khó khăn, nhũng nhiễu, yêu cầu người dân xuất trình giấy tờ đã được số hóa, tích hợp trên VNeID hoặc yêu cầu thủ tục không đúng quy định.
Việc Bộ Công an đẩy mạnh tích hợp dữ liệu, đưa hàng trăm loại giấy tờ lên ứng dụng định danh điện tử VNeID theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW đã tạo ra bước đột phá trong chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng, mối lo ngại về khoảng cách số đang trở thành "nút thắt" cản trở người dùng phổ thông "lên thuyền" chuyển đổi số.
Ông Đặng Xuân L. (75 tuổi, Ninh Bình) thẳng thắn bày tỏ: "Cất trong ví cũng mệt, có một chỗ trên điện thoại thì tiện quá. Nhưng nỗi lo lớn nhất không phải công nghệ quá khó, mà là thiếu hướng dẫn tại chỗ....".
Cùng chung tâm lý e ngại, bà Phạm Thị H. (68 tuổi, Hà Nội) thừa nhận: "Tôi dùng điện thoại thông minh còn chập chờn, cài được VNeID là cả một quá trình nhờ con cháu. Giờ thêm cả trăm loại giấy tờ, nếu không có ai hướng dẫn chi tiết, sợ lại phải ra phường nhờ vả hoặc nhỡ quên mật khẩu, quên cách dùng thì lại phiền phức. Cái tiện lợi này có lẽ chỉ dành cho người trẻ thôi".
Các ý kiến này phản ánh lo ngại chung, nếu không có chương trình hỗ trợ, đào tạo kỹ năng số dễ hiểu, việc số hóa quá nhanh có thể vô tình loại trừ một bộ phận người dân ra khỏi tiện ích công.
Hơn nữa, những vấn đề như hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, cán bộ yêu cầu "xuất trình bản gốc" vì lý do kỹ thuật cũng là nỗi lo thực tế, khiến người dân sợ rằng dù tích hợp đủ giấy tờ vẫn bị "quay về bổ sung".
Người dân mong muốn mỗi điểm tiếp nhận thủ tục hành chính phải có bàn hỗ trợ số thực sự hoạt động, có nhân sự "cầm tay chỉ việc". Đặc biệt, cần thiết lập quy trình "mất điện thoại không mất giấy tờ" bằng cách đảm bảo khoá tài khoản nhanh, cập nhật và cấp lại đơn giản, có đường dây nóng hỗ trợ nghe máy.
Tiến sĩ, Luật sư Ngô Ngọc Diễm, Đoàn Luật sư TP Hà Nội. Ảnh: TM
Quyết tâm của Bộ Công an trong việc tích hợp gần 600 loại giấy tờ của tổ chức và công dân lên nền tảng định danh điện tử VNeID, thực hiện mục tiêu đột phá của Nghị quyết 57-NQ/TW, được các chuyên gia đánh giá cao. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở việc thu thập dữ liệu mà còn ở vấn đề kiểm soát rủi ro, bảo mật và đồng bộ hóa hạ tầng kỹ thuật liên ngành.
Tiến sĩ, Luật sư Ngô Ngọc Diễm, Đoàn Luật sư TP Hà Nội nhận định, việc tích hợp hàng trăm loại giấy tờ là một tham vọng lớn, một chủ trương đúng đắn, cho thấy tầm nhìn chiến lược về một Chính phủ số toàn diện.
Tuy nhiên, Luật sư Diễm nhấn mạnh, thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở việc thu thập và đồng bộ dữ liệu từ hàng chục bộ, ngành khác nhau mà còn ở vấn đề kiểm soát rủi ro và bảo mật thông tin cá nhân, đặc biệt là trong bối cảnh nguy cơ an ninh mạng gia tăng.
Ông Diễm phân tích thêm, khi tập trung một lượng lớn dữ liệu nhạy cảm như thông tin tài chính, y tế, bằng cấp... vào một nền tảng duy nhất, nguy cơ bị tấn công mạng, rò rỉ hoặc lạm dụng dữ liệu sẽ xuất hiện do đó hệ thống phải được thiết kế với tiêu chuẩn bảo mật cao nhất, kèm theo cơ chế giám sát độc lập và minh bạch.
Người dân cần được biết dữ liệu của họ được bảo vệ như thế nào và nếu có sự cố, cơ chế giải quyết sẽ ra sao. Lòng tin là yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất để người dân tự nguyện sử dụng và giao phó thông tin của mình.
Đáng chú ý, luật sư Diễm cũng cảnh báo về tính khả thi của việc tích hợp dữ liệu cũ. Hàng trăm loại giấy tờ được cấp qua nhiều thời kỳ với quy chuẩn, phôi mẫu khác nhau. Việc xác thực và số hóa lại chúng đồng thời đảm bảo tính chính xác và duy nhất là một công việc khổng lồ, đòi hỏi sự đầu tư lớn về thời gian và nhân lực. Nếu dữ liệu không chính xác, hệ thống VNeID có thể trở thành “gánh nặng hành chính” thay vì một “tiện ích đột phá”.
Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Đào tạo an ninh mạng Athena. Ảnh: NVCC
Từ góc độ kỹ thuật, ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Đào tạo an ninh mạng Athena, cảnh báo việc tích hợp 188 loại giấy tờ đòi hỏi tất cả hệ thống của bộ, ngành liên quan phải có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực với hệ thống định danh điện tử quốc gia bởi có hiện tượng mỗi nơi một hệ thống và “dữ liệu chưa nói chuyện được với nhau”.
Ông Thắng cho rằng, nếu chỉ tích hợp "một chiều" (đưa hình ảnh giấy tờ lên VNeID mà không có kết nối xác thực trực tiếp với cơ sở dữ liệu gốc), VNeID sẽ chỉ là "ví giấy tờ điện tử" mà chưa phải là nền tảng xác thực điện tử thực sự.
Để đảm bảo an toàn cho mật độ dữ liệu nhạy cảm cao, ít nhất ba lớp kiểm soát nên được áp dụng là: Thiết kế kỹ thuật (mã hóa, tách kho dữ liệu, nguyên tắc tối thiểu hóa hiển thị, ghi vết và cảnh báo truy cập bất thường); quyền riêng tư và đồng thuận (mặc định opt-in theo từng giấy tờ, người dùng bật, tắt chia sẻ và hiển thị lịch sử truy cập nhật); vận hành và diễn tập (kiểm thử thâm nhập, diễn tập sự cố rò rỉ, chính sách bồi thường rõ ràng).
Bên cạnh đó, hạ tầng phải sẵn sàng tải lớn để phục vụ cao điểm hành chính, mùa tuyển sinh, khám chữa bệnh, có cơ chế dự phòng khi mất kết nối giữa các bộ, ngành và chế độ offline tạm thời ở quầy giao dịch (quét mã, lưu đệm, đồng bộ lại) để người dân không bị “treo” công việc.
Theo đề xuất của chuyên gia Võ Đỗ Thắng, để tạo thuận lợi tối đa cho người dân, hệ thống VNeID nên bổ sung tính năng "ô chat" để thiết lập kênh tương tác hai chiều. Chức năng này sẽ giúp người dân có thể trao đổi trực tiếp khi chưa rõ thông tin hoặc gặp sự cố trong quá trình sử dụng. Việc có kênh tương tác chính thức này sẽ đảm bảo người dân nắm rõ thông tin một cách chính xác, tránh được việc phải tự tìm hiểu thông tin từ các nguồn không chính thống, có nguy cơ gặp phải kênh lừa đảo.
