Dạo chơi Hà Nội bằng... công nghệ

Do tác động của dịch bệnh COVID-19, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành du lịch nhằm giới thiệu tới du khách các giá trị di sản văn hóa trở thành giải pháp cần thiết trước mắt. Đây cũng là “nước cờ” lâu dài mà tất cả các bảo tàng, khu di tích lịch sử cần phải áp dụng trong tình hình mới.

Di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám đang triển khai hệ thống trợ lý du lịch ảo ứng dụng công nghệ thông minh nhân tạo AI, tham quan ảo 3D trên internet, trải nghiệm di tích bằng công nghệ thực tế ảo VR 360, tương tác 3D với những di sản tiêu biểu như bia Tiến sĩ, tái hiện không gian di tích những thế kỷ trước bằng công nghệ thực tế ảo 3D… Nhờ công nghệ 3D, không gian trường đại học đầu tiên của Việt Nam sẽ được tái hiện sống động chân thực.

Ông Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động văn hóa, khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám chia sẻ: “Tour du lịch khai thác vẻ đẹp Văn Miếu - Quốc Tử Giám về đêm, áp dụng công nghệ để kể câu chuyện về đạo học Việt Nam. Kết hợp với sản phẩm đêm của di tích Nhà tù Hỏa Lò và Hoàng thành Thăng Long, đây sẽ là chuỗi điểm nhấn tạo ra sự độc đáo cho sản phẩm du lịch Hà Nội”.

Tháng 11/2021 vừa qua, nhân dịp chào mừng Ngày Di sản văn hóa 23/11 và hưởng ứng chuỗi hoạt động Tuần lễ thiết kế Việt Nam 2021, Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã tổ chức hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám trên nền tảng công nghệ 4.0” và giới thiệu ứng dụng tham quan ảo 3D bằng ánh sáng vào buổi tối như một lát cắt góp phần vào bức tranh công nghệ 4.0 của ngành du lịch Thủ đô. “Chúng tôi vẫn ý thức được rằng, công nghệ chỉ là phương tiện, quan trong nhất vẫn là nội dung. Nhưng hiện nay, công nghệ vẫn là cách thức đáp ứng tốt nhu cầu của khách tham quan, đặc biệt là giới trẻ” - ông Xuân Kiều nói.

Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, Phó Giáo sư Đặng Văn Bài khẳng định: “Xây dựng dữ liệu số cho di tích Văn Miếu về công nghệ số sẽ tạo điều kiện cho du khách tiếp cận thông tin, hình ảnh toàn diện hiện. Công nghệ số tạo ra sản phẩm hiện thực ảo, cung cấp cho du khách nhiều cơ hội văn hóa, chủ động tìm hiểu cái mình cần, thu thập kiến thức. Để làm được điều này, các cơ quan cần chủ động, sáng tạo xây dựng các sản phẩm ứng dụng công nghệ 4.0”.

Công nghệ 3D Mapping đang ngày càng phổ biến trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Công nghệ này cho phép dựng mô hình có tỷ lệ và kích thước tương đương với sản phẩm thật, sau đó thông qua trình chiếu dưới dạng 3D. Ứng dụng này rất thích hợp nếu triển khai tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám khi tổ chức các tour tham quan, du lịch đêm. Trung tâm Hoạt động Văn hóa khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám đã “chạy thử” một màn trình diễn công nghệ 3D Mapping tại sân Nhà Thái học để các chuyên gia, học giả có thể tham khảo, góp ý.

Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám chỉ là một trong rất nhiều khu di tích văn hóa ở Hà Nội áp dụng công nghệ 4.0 để quảng bá hình ảnh giữa mùa COVID-19. Việc ứng dụng công nghệ số nếu được sửa soạn kỹ lưỡng và làm tốt sẽ tạo điểm nhấn, tính độc đáo cho sản phẩm du lịch, đồng thời vừa phát huy, vừa bảo tồn tốt di tích lịch sử.

Trong bối cảnh thực hiện giãn cách, để quảng bá và thu hút khách, ứng dụng công nghệ đã và đang là giải pháp được nhiều đơn vị bảo tàng, di tích triển khai, coi đây là xu thế tất yếu chuyển đổi số trong thời gian tới. Đây là bài toán để các điểm đến cân nhắc, lựa chọn do công nghệ luôn thay đổi theo thời gian, cần được cập nhật thường xuyên, nếu không, sẽ dễ bị tụt hậu.

Bà Nguyễn Thu Hoan - Phó Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia chia sẻ, dù là một trong những đơn vị được đánh giá cao về thực hiện hiệu quả công việc này nhưng cán bộ, nhân viên Bảo tàng vẫn xác định điều cốt lõi và quan trọng nhất vẫn là yếu tố con người và công tác chuẩn bị nội dung để vận hành bảo đảm sự phong phú, hấp dẫn, thu hút được khách. Còn theo Phó Chủ tịch Hội lữ hành Hà Nội Lê Thanh Thảo, công nghệ là giải pháp để đa dạng hóa sản phẩm, tăng sức hấp dẫn cho điểm đến, nhưng dòng sản phẩm chủ lực của các điểm đến di sản vẫn phải là những tour tham quan thực tế với những cảm nhận, trải nghiệm trực tiếp.

Ông Lê Xuân Kiêu đã nhận định: “Dịch COVID-19 khả năng không phải chỉ năm 2021 mà còn đến năm 2022 và hệ lụy còn kéo dài những năm sau đó, việc khách tham quan quay trở lại như lúc trước dịch sẽ còn mất nhiều thời gian. Nhu cầu của khách tham quan đã có những sự thay đổi rất rõ rệt, và khách đòi hỏi cao hơn, không chỉ đến di tích tham quan để chiêm ngưỡng những giá trị vật thể mà du khách muốn tìm hiểu những giá trị phi vật thể, do vậy phải giúp du khách tiếp cận được những giá trị của di tích thông qua các sản phẩm, hoạt động cụ thể. Bên cạnh đó, công nghệ cũng đòi hỏi các bảo tàng, di tích phải thay đổi trong quản lý, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản. Đây là những nhân tố đòi hỏi các bảo tàng, di tích phải nghiên cứu để xây dựng những sản phẩm mới phù hợp với điều kiện mới”.

Nói thêm về điều này, bà Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam bày tỏ: “Các bảo tàng, di tích cần đa dạng các sản phẩm văn hóa, tạo ra sản phẩm có bản sắc của mình, đừng na ná giống nhau. Các sản phẩm phải dựa trên kho tàng di sản của chúng ta. Nhìn từ phương pháp cũng phải trên di sản, dựa trên hiện vật của mình. Công nghệ, hay những giải pháp gì chăng nữa đừng quên rằng: sứ mệnh của bảo tàng, di tích là trực quan sinh động, là cảm xúc. Đối tượng khách của các bảo tàng, di tích là công chúng, là cộng đồng, là khách du lịch và trong các đối tượng khách thì trẻ em là ưu tiên. Bởi vì trẻ em là tương lai của chúng ta. Bởi thế bảo tàng, di tích nào cũng phải làm giáo dục, đó là một trong những chức năng, nhiệm vụ chính của các bảo tàng, di tích”.

Cục Di sản văn hóa đã có văn bản gửi các Sở, bảo tàng, di tích trong việc đưa công nghệ 4.0 vào thực tiễn. Cục cũng nhấn mạnh, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là việc xây dựng dữ liệu số về di sản văn hóa, bởi nếu không có nội dung thì không có gì để xây dựng nền tảng số.

Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Phạm Định Phong đánh giá cao sự chủ động của các đơn vị bảo tàng, di tích trong việc ứng dụng công nghệ vào việc sáng tạo ra sản phẩm. Tuy nhiên, ông Phạm Định Phong cũng thẳng thắn cho rằng, bản thân có cảm nhận các bảo tàng, di tích đang ứng dụng công nghệ số một cách…“tán loạn”.

Các chuyên gia văn hóa nhận định, khi ứng dụng công nghệ vào hoạt động bảo tàng không thể làm theo trào lưu. Sản phẩm công nghệ làm ra cần được đầu tư về nội dung, chất lượng và tính đến cách vận hành, quảng bá. Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam Lê Thị Minh Lý nhấn mạnh: “Tôi ủng hộ việc các bảo tàng, di tích ứng dụng công nghệ để làm ra các sản phẩm văn hóa. Tuy nhiên, chúng ta cần làm thận trọng, từng bước để đánh giá. Chúng ta có thể phối hợp với các đơn vị công nghệ để thực hiện nhưng không được giao khoán. Người làm di tích, bảo tàng không thể làm ào ào, lơ lửng”.

Đồng quan điểm, Phó trưởng Phòng Trưng bày truyền thông công chúng, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam An Thu Trà chia sẻ: “Ứng dụng công nghệ là xu hướng tất yêu, chúng tôi đã áp dụng từ năm 2003. Nhưng hiện nay, chúng tôi có sự thận trọng và sẽ đi sau. Bởi, chúng tôi muốn thu được các chi phí trên công nghệ bằng những cách khác nhau. Mặt khác, công nghệ tốt nhưng có hai mặt. Thời gian đầu, chúng tôi chỉ định làm công nghệ nhưng sau đó đã chuyển hướng vừa làm công nghệ vừa tương tác”.

Vẫn biết giai đoạn COVID-19 chỉ là nhất thời, việc chuyển đổi số không thể thay thế hoạt động của bảo tàng, di tích truyền thống. Nhưng rõ ràng, COVID-19 cũng là cơ hội để chúng ta có những sản phẩm văn hóa mới, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng, là cơ hội để bảo tàng, di tích từng bước thay đổi hình ảnh, tạo tiền đề phát triển bền vững giai đoạn hậu COVID-19.

Bài: Minh Lâm

Thiết kế: Thúy Hà